مجید قادری لیسانس طراحی صنعتی از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است. وی در دانشکده‌های هنری تهران نزدیک به بیست سال مباحث بسته‌بندی و طراحی اسباب‌بازی را تدریس کرده و در حال حاضر رییس دپارتمان اسباب‌بازی‌های علمی و خلاق شرکت صنایع آموزشی است. همچنین وی در30 سال گذشته موفق به طراحی انواع سرگرمی‌هایی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و دیگر نهادهای فرهنگی و هنری شده است. گفت‌وگوی نشریه هنر بسته‌بندی با وی ماحصل تجارب و اطلاعات وی در زمینه بسته‌بندی اسباب‌بازی است که در ادامه می‌خوانید:
در حال حاضر و طی سالیان گذشته چه تحولاتی در طراحی بسته‌بندی اسباب‌بازی در دنیا صورت گرفته است؟
یکی از فرصت‌های بسیار جذاب در طراحی بسته‌بندی در دنیا، حوزه صنعت اسباب‌بازی است. در سال‌های اخیر این صنعت توانسته با بازار 85 میلیارد دلاری، جایگاه ویژه‌ای را در دنیا به خود اختصاص دهد. رقابت بسیاری از تولیدکنندگان اسباب‌بازی پس از طراحی محصول، بسته‌بندی آن بوده به‌طوری که این تلاش هم در طراحی گرافیک و هم طراحی ساختمان بسته‌بندی کاملا مشهود است.
در بسیاری از شرکت‌های بزرگ تولید اسباب‌بازی، به خاطر نقش بسزای بسته‌بندی در فروش تولیداتشان و حفظ امنیت بازار فروش، واحد طراحی بسته‌بندی را در چارت سازمانی فرآیند تولید در نظر می‌گیرند و کمتر طراحی بسته‌بندی محصول‌شان را برون‌سپاری می‌کنند. طراحی بسته‌بندی در این شرکت‌ها گروهی است به این صورت که اول تیم طراحی ساختمان بسته‌بندی دست به کار می‌شوند و نتیجه تایید‌شده‌شان به تیم گرافیگی واگذار می‌شود و درنهایت مدیران ارشد شرکت پس از پایان این مراحل، نظرات تکمیلی و اصلاحی خود را اعلام می‌کنند.
از آنجا که حوزه صنعت اسباب‌بازی بسیار گسترده است و به شدت تحت تاثیر دانش فنی روز است، طراحی بسته‌بندی در این صنعت بسیار تحول‌گرا بوده و از طرفی مخاطبین گسترده و متعدد سنی اسباب‌بازی از بدو تولد تا خانه سالمندان، خود گویای گستردگی این صنعت در دنیا است. همچنین جذابیت‌های بصری در این صنعت بسیار حایز اهمیت است بنابراین در طراحی و رعایت نکات روانشناسانه مخاطب، کیفیت چاپ و تولید در جذب مخاطب بسیار اهمیت دارد.
در کشور ما طراحی بسته‌بندی اسباب‌بازی در چه مرحله ای است؟ آیا پیشرفتی حاصل شده ؟ ایران از کدام کشورها در این زمینه الگو می‌گیرد؟
متاسفانه کشور ما علی‌رغم نیاز مبرم و استراتژیکی که به صنعت اسباب‌بازی دارد، فاقد این صنعت بوده و ایران ازجمله کشورهای بسیار مورد توجه برای واردات اسباب‌بازی است تا حدی که از اوایل ژانویه سال 2004 میلادی تا سوم ژانویه سال 2008 میلادی با وارد کردن 11درصد از کل واردات بازار جهانی اسباب‌بازی که شامل 320 طبقه مختلف اسباب‌بازی و مجموع 10854 قلم اسباب‌بازی بوده، در رتبه سوم از میان پنج واردکننده اول اسباب‌بازی در جهان پس از آمریکا، انگلیس و بالاتر از هند و چین قرار گرفت، به‌طوری که در این لیست امارات متحده عربی، رتبه هشتم را به خود اختصاص داد. این آمار بدون در نظر گرفتن قاچاق فراگیر اسباب‌بازی به کشور اعلام شده است.
همچنین تولید اسباب‌بازی در کشور ما نوپا و بسیار پراکنده است و در پنج سال اخیر با توجه به سیاست‌های فرهنگی کشور، شرکت‌های متعددی در داخل کشور وارد این حوزه شده و توانسته‌اند با وجود همه مشکلات پیش‌رو، سهمی در بازار داشته باشند. ازجمله موفقیت‌های این شرکت‌ها توجه به کیفیت بسته‌بندی بوده هر چند که در تولید اسباب‌بازی و بسته‌بندی رویکرد آنها کپی کردن است، البته کپی کردنی آگاهانه و موفق با رویکرد بومی‌سازی. الگوی بیشتر این شرکت‌ها برند‌های مشهور و موفق اروپایی و آمریکایی است، اما تولیدات این شرکت‌ها همگی در چین متمرکز شده‌اند.
از نظر شما یک بسته‌بندی اسباب‌بازی چه شرایط و ویژگی‌هایی باید داشته باشد و چه نکاتی حایز اهمیت است؟
علی‌رغم این‌که اکثر مخاطبان سنی اسباب‌بازی، کودکان و نوجوانان هستند اما در اغلب موارد، پدران، مادران و بزرگسالان اسباب‌بازی را برای فرزندانشان و کودکان تهیه می‌کنند، از این‌رو در نظر گرفتن ویژگی‌های بسته‌بندی اسباب‌بازی بسیار پیچیده و دقیق است، صرف‌نظر از مباحث اقتصادی، بسته‌بندی اسباب‌بازی باید برای کودکان و از همه مهمتر اولیای آنها جذاب باشد. از طرف دیگر برای کودکان جذابیت کافی است اما برای اولیا آنها باید قانع‌کننده هم باشد. به عبارتی دیگر کیفیت بسته‌بندی ناخودآگاه حاکی از کیفیت محصول است هر چند که نقض آن هم وجود دارد. همچنین اطلاعات بصری و نوشتاری در بسته‌بندی می‌تواند نقش موثری در قانع کردن و تصمیم‌گیری مخاطب بزرگسال داشته باشد به همین دلیل توجه به نشان‌های استاندارد بین‌المللی ازجمله موارد قابل توجه در طراحی بسته‌بندی است.
توجه به گروه سنی، جنسیت، استفاده جمعی و یا انفرادی از اسباب‌بازی، محیط استفاده، هشدارهای ضروری و درج اهداف مهارتی استفاده از اسباب‌بازی بر روی بسته‌بندی بسیار ضروری است.
آیا در کشور ما از این بخش (طراحی بسته‌بندی اسباب‌بازی) حمایت می‌شود؟ چه ارگان یا سازمانی در این زمینه می‌تواند تاثیرگذار باشد؟
همانطور که قبلا گفته شد در سالیان اخیر نهادهای دولتی مانند شورای نظارت بر اسباب‌بازی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حتی برخی از شهرداری‌ها اقدام به برگزاری جشنواره‌های متعددی با موضوع اسباب‌بازی تولید داخلی کرده‌اند. در داوری اسباب‌بازی‌های ارسال شده به دبیرخانه جشنواره‌ها، طراحی بسته‌بندی را در امتیاز‌دهی مدنظر داشتند اما نهاد مستقل برای نظارت و یا حمایت ویژه از بسته‌بندی‌های موفق اسباب‌بازی‌های تولید داخل وجود ندارد.
انتظار شما به‌عنوان یک پژوهشگر از مسوولان ذی‌ربط چیست؟
اولا به خاطر اهمیت و جایگاه صنعت بسته‌بندی، وزارت صنعت، معدن و تجارت با رویکردی در تحول کسب بازار داخلی و خارجی، حفظ محیط‌زیست، صرفه‌جویی در منابع انرژی، اشتغال‌زایی، در تمام گروه‌های صنعتی (نه فقط اسباب‌بازی) جشنواره‌ای اختصاصی با روحیه‌ای تشویقی و فرهنگ‌سازی برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان برگزار کند که این اتفاق می‌تواند درحاشیه نمایشگاه تخصصی بسته‌بندی برگزار شود. مدیریت و دبیرخانه این جشنواره می‌تواند متکی به نشریات تخصصی بسته‌بندی و نهادهای مردم‌نهاد باشد و برگزاری کارگاه‌های تخصصی توسط طراحان موفق بسته‌بندی داخلی و خارجی در حاشیه نمایشگاه‌های تخصصی، ایجاد رشته‌های تخصصی بسته‌بندی با توجه به گروه‌های صنعتی مختلف در مقطع کارشناسی ارشد نیز می‌تواند ظرفیت پایدار و بالقوه‌هایی برای حل معضل بسته‌بندی کشور فراهم کند.
لطفا نقاط ضعف و قوت بسته‌بندی اسباب‌بازی را به‌طور کامل توضیح دهید؟
بزرگترین نقطه ضعف در بسته‌بندی اسباب‌بازی کشور، عدم توجه و هزینه کردن تولیدکنندگان است گویا این معضل یک ایراد فرهنگی در صنعت کشور محسوب می‌شود، بنابراین اراده‌ای جدی برای دستیابی به بسته‌بندی معقول و مطلوب دیده نمی‌شود.
آینده این صنعت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
متاسفانه آینده این صنعت را نگاه راهبردی تولیدکنندگان صنایع داخلی، هدایت نمی‌کند، بلکه رقابت حضور محصولات وارداتی است که زمینه تلاش برای دستیابی صنعت بسته‌بندی را فراهم کرده است. به عبارت دیگر ما در این صنعت کاملا منفعل عمل می‌کنیم و همواره در بازار رقابت عقب هستیم.
در پایان اگر مطلبی دارید لطفا بفرمایید.
نگاهی دانش‌بنیان به صنعت بسته‌بندی تنها راه خروج از عقب‌ماندگی‌ها در عرضه محصولات با کیفیت داخلی در بازارهای داخلی و خارجی است. این نگاه باید در مرحله اول در اراده تولیدکنندگان و سپس با حمایت دولتمردان و دست‌اندرکاران تحقق پذیرد.
