در ماهی که گذشت شاهد برگزاری دو رویداد بزرگ منطقه‌ای در حوزه بسته‌بندی و چاپ بودیم. نخست نمایشگاه چاپ و بسته‌بندی استانبول (Eurasia Packaging) و پس از آن نمایشگاه پروسس و بسته‌بندی موادغذایی دبی (Gulfood Manufacturing) که به فاصله چند روز از یکدیگر برگزار شدند. رویدادهایی بی‌نهایت دیدنی، تاثیرگذار و البته پندآموز. قطعا نمایشگاه‌های بزرگ چاپ و بسته‌بندی بی‌شماری در جهان برگزار می‌شوند اما این دو از این بابت حایز اهمیت هستند که هم رقیبان منطقه‌ای ما در بخش تولید در آن‌ها حضور چشمگیر دارند و هم خریداران بالقوه ما، چه ایرانی و چه غیرایرانی، به بازدید و خرید می‌پردازند.
تا هنگام نوشتن این سرمقاله، جزییات آمار تکمیلی پس از نمایشگاه این دو رویداد منتشر نشده است اما آنچه که ما دیدیم و خصوصی از مسوولان شنیدم، حاکی از نکات بسیار عجیب والبته برای ما دلهره‌اور بود. نمایشگاه استانبول که در آن 1122 غرفه از 43 کشور دنیا حضور داشتند را حدود 60هزار نفر بازدید کردند؛ 52هزار و اندکی بازدیدکننده داخلی و حدود 7هزار نفر بازدیدکننده خارجی از 108 کشور جهان. آمار نمایشگاه ماشین‌آلات گلفود هنوز منتشر نشده است. اما گزارش اولیه حاکی از حضور حدود 1600 غرفه‌دار از 60 کشور دنیا دارد. برطبق آمار تنها در منطقه GCC، رشد جمعیت با نرخ 4/2درصد (نرخ رشد ترکیبی سالانه) در سال 2019، به 6/57میلیون نفر خواهد رسید. نتیجه این‌که مصرف منطقه‌ای غذا، با 5/3درصد رشد ترکیبی سالانه، به حدود 9/51میلیون تن در سال خواهد رسید.
آنچه در هر دو نمایشگاه به‌ویژه امسال به چشم آمد، حضور بازدیدکنندگان ایرانی بود به‌گونه‌ای که حتی با قدم زدن در سالن‌ها می‌توانستید آن ها را شمارش کنید. این موضوع از چشم برگزارکنندگان نیز پنهان نماند. در Gulfood Manufacturing برنامه‌ای با نام «Big Buyers» اجرا شدکه در آن 2000 خریدار تاییدشده از خاورمیانه و آفریقا با بودجه از پیش تعیین شده برای خرید، مهمان ویژه نمایشگاه بودند. این نشان از عزم جدی برگزارکنندگان نه‌تنها برای جذب غرفه‌دار، بلکه جذب خریداران بالقوه به‌ویژه از منطقه خاورمیانه داشت. در مجموع 30 پاویون ملی در این نمایشگاه حضور داشتند که ایتالیایی‌ها با 3800 مترمربع بزرگترین پاویون را در اختیار داشتند، بعد از آن نیز ترکیه در جایگاه دوم ایستاد.
از آنچه که در ابتدای کلام پندآموز نامیدم، به راحتی نمی‌‌توان عبور کرد. صنعت چاپ و بسته‌بندی ما سال‌هاست که در هیچ نمایشگاه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به عنوان غرفه‌دار حضور جدی و تاثیرگذار نداشته است. ما نه‌تنها در دو نمایشگاهی که رقیبان منطقه‌ای ما حضوری بسیار قوی دارند دیگر غرفه‌ای نداریم و صحنه را کاملا واگذار کردیم، بلکه خریداران داخلی‌مان را نیز از دست رفته می‌بینیم. اغلب تولیدکنندگان داخلی ما کماکان از روش‌های قرون وسطایی برای حضور در نمایشگاه‌های داخلی استفاده می‌کنند. یعنی هزینه‌های بسیار گزاف و غیرضروری برای غرفه‌سازی‌های آنچنانی، شهر به شهر و نمایشگاه به نمایشگاه آن هم بیشتر با هدف خودنمایی در برابر رقبا یا فریب دیداری خریداران تا از کیفیت خدمات ارایه شده به جبروت غرفه منحرف شوند. هزینه‌هایی که می‌تواند در تحقیق و توسعه برای ارتقای محصول یا صرف حضور در حداقل یک نمایشگاه معتبر خارجی شود. مسلم این است که اگر تمام روش‌های به‌کار گرفته شده در تولید و فروش تاکنون مثمرثمر بود، نباید شاهد حضور اینچنین ایرانیان در نمایشگاه‌های منطقه‌ای برای خرید خدمات و دستگاه‌ها می‌بودیم. این زنگ خطری بسیار مهم برای صنعت بسته‌بندی ایران است که احتمالا باید خود را آماده واگذاری بازارش به شرکت‌های خارجی و صادرات خریدار به جای صادرات خدمات کند!
این سرانجام چندان دور از ذهن نیز نبود، حداقل برای من. در شرایطی که تولیدکنندگان داخلی هیچ برنامه خاصی برای اطلاع‌رسانی، تبلیغ و در نتیجه تثبیت برند در بازار ندارند و نخستین واکنش به رکود بازار، حذف تمام هزینه های تبلیغات و اطلاع رسانی است، نتیجه هم چیزی جز حذف از حافظه کوتاه و بلندمدت خریداران نخواهد بود. پاسخ را خودم هم نمی‌دانم اما می‌پرسم که آیا هنوز هم می‌توانیم بگوییم بهترین ارایه دهنده خدمات و تولیدات بسته بندی در منطقه هستیم؟ دنیای تجارت فرمول‌های ثابت و پاسخ‌های تعیین شده‌ای دارد که هیچ بهانه‌ای نمی‌تواند اصول آن را تحت تاثیر قرار دهد. در این دنیا، هیچکس منتظر کس دیگری نمی‌ماند. منتظر ما هم نخواهند ماند. پس بجنبیم که به شدت در حال فاصله انداختن با رقبا هستیم. فاصله‌ای که چنانچه از حدی بیشتر شود، جبران آن غیرممکن خواهد بود.
