سهیل چهره ای
خوشبختانه همان‌طور که اغلب ما انتظار می‌کشیدیم، توافق هسته‌ای بین ایران و قدرت‌های جهان صورت گرفت و امید می‌رود که با اجرای این توافق، گشایش‌های بزرگی در ایران به‌خصوص در بخش اقتصادی به وقوع بپیوندد. آنچه مهم است آمادگی ما برای ورود به جامعه جهانی و تجارت آزاد و احتمال پیوستن کشورمان به سازمان تجارت جهانی در سال‌های آینده است. در این میان در اغلب صنایع، بسته‌بندی نقشی کلیدی را در حفظ، معرفی و فروش بسیاری از کالاهای صادراتی ایران خواهد داشت، نقشی به مراتب مهم‌تر از گذشته.
به گمان من صنعت بسته‌بندی ایران در دو بخش آزمون سختی را پیش رو خواهد داشت: در بخش نخست خود این صنعت به تنهایی باید بتواند ارایه‌کننده خدمات صادراتی ازجمله ماشین‌آلات، مواداولیه و… در بخش دوم باید کمک‌حال و پشتیبانی‌کننده صنایع مصرف‌کننده بسته‌بندی همچون غذایی، دستی و… . این البته از آن جایی پررنگ تر از سابق به چشم خواهد آمد که برداشته شدن تحریم‌ها و نیاز به ورود به بازارهای جهانی، اجباری را برای پرداخت عملی و صحیح به بسته‌بندی، پیش‌روی تمامی صادرکنندگان ما قرار خواهد داد تا حالا که دیگر خبری از مشکلات ناشی از جابه‌جایی پول و سایر مسایل بانکی نیست، نبود کیفیت در محصول صادراتی و بسته‌بندی آن سدی تازه ایجاد نکند.
صنعت بسته‌بندی ایران باید بخشی از توان خود را به‌طور سفارشی برای پرداختن به محصولات استراتژیک و منحصربه‌فرد ایران همانند خرما، پسته و زعفران و محصولات باغی صرف کند تا این بخش از اقتصاد کشاورزی کشور بتواند طرحی نو دراندازد و حضوری درخور در بازارهای جهانی داشته باشد. با حرکت‌های هر چند کوچکی که در بخش خرمای کشور از طرف اندک صادرکنندگان بزرگ به راه افتاده است مشخص شده که چه فرصت‌هایی را تا به حال سوزانده‌ایم. به تازگی صادرکنندگان بسته‌های چند کیلویی خرما(آنچه ما به درست یا غلط فله ای می نامیم)، عرضه این محصول در بسته‌بندی‌های کوچک‌تر را آغاز کرده‌اند. میزانی که از صادرات فله‌ای برخی محصولات استراتژیک ما گفته می‌شود شاید افسانه‌ای باشد اما وجود دارد. بهبود صنایع تبدیلی و تکمیلی همان زیربنا و حلقه مفقوده‌ای است که بدون پرداخت سزاوارانه به آن، چرخ تولید و صادرات ما در بخش غذایی لنگ خواهد زد.ایجاد اشتغال پایدار مزیت دیگر سرمایه‌گذاری در این حوزه است. این بخش یکی از فضاهایی است که فعالان و نوآوران بسته‌بندی ما باید بر روی آن کار ویژه‌ای انجام دهند.
تجزیه و تحلیل و اطلاع دقیق از بازارهای هدفی که قصد ورود به آنها را داریم چه در بعد فرهنگی و چه قوانین ملی شان موضوعی حیاتی است. صحیح است که محصولات ایرانی می‌توانند پیاده نظام انتقال فرهنگ ایران باشند اما برخی از صاحبان برند تبادل فرهنگی را با تهاجم فرهنگی به اشتباه می‌گیرند و نشان و تصاویر تخت جمشید و خاتم ایران را حتی بر بسته‌بندی پشمک نیز می‌نشانند. در بحث طراحی، در نظر گرفتن سلایق گروه هدف بسیار مهم است. حتی انتخاب رنگ نامناسب با فرهنگ غالب بازار خرید، تاوان سختی خواهد داشت. چه‌بسا استفاده از المان‌های مطلوب بازار هدف، نتایجی شگفت‌آور به دنبال داشته باشد. روشی که شکلات Lindt در روسیه از آن استفاده کرد و بازار این کشور را با عرضه شکلات به شکل “ماتروشکا” قبضه نمود. توجه به استانداردها و قوانین ملی در کشورهای هدف نیز که دیگر احتیاج به یادآوری ندارد.
احتمالا همگی بر این نکته اتفاق نظر خواهند داشت که آمار پایه و اساس هر برنامه‌ریزی است. همین آمار است که به ما نشان می‌دهد بازار بسته‌بندی در خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) ارزشی حدود 1/41میلیارد دلار در سال 2014 را تجربه کرده است که تا سال 2019 به 4/52میلیارد خواهد رسید. این بالاترین رشد در بازار بسته‌بندی جهان است. آمارها همچنین آخرین گرایش‌ها و الزامات در مناطق و کشورهای مختلف را نمایان می‌سازند. به‌طور نمونه اینکه پلاستیک‌های سخت بزرگترین گروه از محصولات بسته‌بندی را در منطقه MENA به خود اختصاص داده است که رفته‌رفته جایگزین شیشه و فلز شده‌اند. پس توجه یا عدم توجه به این موضوع می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در جهت‌گیری سرمایه‌گذاری صنعتگران و تاجران داشته باشد. قابلیت بازیافت، رعایت بهداشت و ایمنی در بسته‌بندی‌ها سوژه‌ای داغ در اغلب کشورهای پیشرفته دنیاست.
«هنر بسته‌بندی» سعی دارد در حد توان خود با در اختیار گذاشتن آخرین آمار از بخش‌‌های مختلف صنعت بسته‌بندی جهان و منطقه، قدرت و صحت تصمیم‌گیری برای فعالان این صنعت در ایران را افزایش دهد. این کار از شماره قبل نشریه به‌طور جدی‌تر شروع شده است و با درج خلاصه تجزیه و تحلیل‌های بازار که توسط موسسه Smithers Pira انجام شده است (قیمت نسخه کامل هر کدام از این گزارش‌ها در حدود 4000 پوند است)، تلاش خواهد کرد تا گام‌های موثری را در شفاف‌سازی وضعیت فعلی و گرایش‌های آینده بازار بردارد.
هیات‌های تجاری اروپایی مانند آلمان و فرانسه و ایتالیا سفرهای اقتصادی خود را به ایران از سر گرفته‌اند. امید است که با ورود تولیدکنندگان برتر این کشورهای صاحب‌نام، شاهد رشد تکنولوژیکی صنعت بسته‌بندی در ایران هم باشیم، موضوعی که نبودش در سال‌های اخیر، رقابت را به سوژه‌ای بی‌مفهوم بدل ساخته بود. فراموش نکنیم مصرف‌کننده‌ای که حق انتخاب زیادی برای خرید داشته باشد می‌تواند به کابوسی در خواب تولیدکننده غافل بدل شود! پس هشیار باشیم و خود را برای آینده‌ای پرچالش و البته پرامید آماده سازیم.