به تازگی شرکت Morrisons از خرده‌فروشان انگلیسی، برنامه خود برای جایگزینی بطری‌های HDPE شیر با ظرف‌های کارتنی را اجرایی کرد که این عمل بحث‌های زیادی را در جامعه بسته‌بندی به راه انداخت. در این مقاله Jonathan Wragg مالک CAP Environmental نظرات خود درخصوص اینکه چرا چنین عملی در راستای حفظ محیط زیست نبوده را با ما در میان گذاشته است.
جنگ بر سر پلاستیک به حداکثر خود رسیده و همچنان توسط جریان اصلی رسانه، شبکه‌های اجتماعی، خریداران، دولت و اقدامات خود شرکت‌ها در حال ادامه یافتن است. اما آیا این باید جنگی بر روی پلاستیک باشد یا اینکه خیلی ساده بر روی ضایعات متمرکز شود؟ هر چه پیام زیست‌محیطی گیج‌کننده‌تر شود، اهداف آینده غیرشفاف‌تر و دستیابی به آنها غیرممکن‌تر خواهد بود.
بله دنیا به ضایعات کمتری نیاز دارد و باز هم بله برخی از ضایعات که در طبیعت می‌بینیم از جنس پلاستیک هستند اما این تغییر از بسته‌بندی پلاستیکی به سمت جایگزین‌ها لزوما کارها را بهتر نمی‌کند. در برخی موارد حرکت از سمت بسته‌بندی پلاستیکی ضرر بیشتری را متوجه می‌کند و تصمیمات گروهی که توسط برخی از سوپرمارکت‌های بزرگ گرفته می‌شود تاثیرات بلندمدتی بر کاهش ضایعات خواهند داشت.
Morrisons به تازگی اعلام کرده است که به طور کامل از بسته‌بندی قدیمی خود در بخش شیر که در بطری‌های HDPE عرضه شده به سمت «انتخاب بسته‌بندی پایدار بهتر» حرکت کرده است. آنها تصمیم گرفته‌اند که شیر خود را در بطری‌های کارتنی TetraPak عرضه کنند. این فروشگاه زنجیره‌ای مدعی است که این کار چیزی درحدود 100 تن انواع پلاستیک در سال را صرفه‌جویی می‌کند و نیز 678 تن از اجرای چنین تصمیمی بر روی آبمیوه مخصوص و تولیدی خود.
آیا این ایده خوبی است؟
ایده حرکت از سوی بطری HDPE جمع‌آوری شده از سطل‌های خیابانی که مراکز بسیاری قادر به بازیافت آن بودند به سمت بسته‌ای که فقط یک شرکت آن هم با تعداد انگشت‌شماری سایت قادر به بازیافت آن است، بسیار ایده‌ای کوته‌بینانه است.
من هم از Morrisons و هم از TetraPak خواستم تا تعداد واحدهای قابل پیش‌بینی برای بازگشت بسته ها از خانه‌ها را ارایه کنند که تا این لحظه چنین آماری به دست من نرسیده است. برنامه احتمالا برای صرفه‌جویی سالانه 100 تن پلاستیک در سال ریخته شده است اما مشکل جریان پایین‌دستی را ایجاد کرده است. چنانچه حتی 100درصد (این رقم به 10 درصد نزدیک‌تر است) از تمام بسته‌های تتراپک به این کارخانه بازگشت داده شوند، آنگاه تمام چیزی که اتفاق می‌افتد آنی نیست که باید در چرخه اقتصاد دایره‌ای حادث شود بلکه جریانی برخلاف شعار و هدف صنایع ضایعات و بازیافت یعنی «بازیافت- استفاده مجدد- کاهش» خواهد بود.
تمام کاری که انجام می‌شود حذف یک کارتن پلاستیکی است که به‌طور گسترده بازیافت می شود و جابه‌جایی آن با کارتنی که هیچ اعتبار بازیافتی ندارد فقط برای اینکه گفته شود پلاستیک حذف شده است. این کارها سرعت پیشرفت را کم می‌کند. من به تازگی از فروشگاه Morrisons بازدید کرده‌ام و با خوشحالی دریافتم که حداقل 20 محصول دیگر نیاز به جایگزینی بسته‌بندی دارند آن هم قبل ازاینکه بخواهیم به موضوع شیر بپردازیم. اما موضوع کلیدی در اینجا شیر است: اغلب خانواده‌ها شیر می‌خرند و می‌نوشند و با تغییر در این بخش Morrisons می‌داند که آنها می‌توانند توجه جمعیت زیادی را به خود جلب کنند.
آیا این یک شستشوی ذهن و فریب در موضوع محیط‌زیست است؟
بله! من می‌دانم که TetraPak و Morrisons صحبت از داده‌های LCA برای پشتیبانی از این موضوع می‌کنند اما آن چیزی که من برداشت می‌کنم تنها نشانگر مقایسه‌ای در برابر بطری‌های قابل پر کردن مجدد است.
این موضوع هیچ مقایسه‌ای بر علیه PET، LDPE یا HDPE نمی‌کند. همچنین هیچ اطلاعاتی راجع پیش‌بینی تعداد جمع‌آوری شده ندارد و به طرز غیرمترقبه‌ای نشان می‌دهد که کارتن به هیچ‌وجه بازیافت نمی‌شود و چرخه عمر آن در مراکز دفن یا سوزاندن زباله به پایان خواهد رسید.
حتی اگر این سبزشویی (greenwashing) نباشد، چگونه می‌توانیم باور کنیم که یک سوپرمارکت که تنها 6 ماه پیش اعلام کرد تمام شیرهای تولیدی‌اش در بطری شیشه‌ای عرضه خواهد شد چنین تصمیمی بگیرد. در جولای 2021، Morrisons در گزارشی اعلام کرد که آنها نخستین سوپرمارکتی خواهند بود که در همکاری با Metro.Co کمپین (Time to Shelve) را اجرا خواهند کرد اما این اتفاق نیافتاد.
Morrisons بعدتر اعلام کرد پروژه بطری شیشه‌ای را به خاطر افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل کنار گذاشته است همچنین این که آنها دریافته‌اند شیشه احتمالا انتشار گازهای کربنی را بیشتر می‌کند. چنین چیزی ممکن است درست باشد اما من حدس می‌زنم که موضوع بیشتر راجع به پول است تا نگرانی‌های زیست‌محیطی.
بیایید خودمان را کودک تصور نکنیم. این خبرنامه‌ها برای کارشناسان بسته‌بندی و بازیافت که ساعت‌های بی‌شماری را برای معرفی بطری‌های پلاستیکی شیر به عنوان نمونه‌‌ای عالی از بازیافت دایره‌ای صرف کرده اند، معنی خاصی ندارد. خبرنامه‌های منتشرشده از این شرکت بیشتر برای مصرف‌کنندگان نوشیدنی معنا دارد جایی که مردم دچار گیجی هستند و کسانی که می‌خواهند نقش خود را در حفاظت از محیط‌زیست داشته باشند اما نمی‌دانند چگونه. سوپرمارکت‌ها این گزارش‌ها را چنان می‌نویسند که مصرف‌کنندگان حس کنند شرکت بهترین تلاش خود را انجام می‌دهد.
خب، حالا چی؟
John Coats مدیرعامل LARAC تمام آن چیزی که راجع این اخبار می‌داند را اینگونه بیان می‌کند: این صنعت به سختی کار می‌کند تا بطری پلاستیکی شیر را به‌عنوان بهترین گزینه قابل بازیافت جایگزین کند. بطری و درب 100درصد قابل بازیافت هستند آن هم با جمع‌آوری از سیستم سطل‌های زباله. این شبیه به یک کمدی است و البته یک کابوس برای اقتصاد دایره‌ای. Morrisons تبلیغات بازاریابی را به حقایق ترجیح داده است. دیدگاه من این است که مانند آنچه که بر ایده بطری شیشه‌ای گذشت، Morrisons باید این پروژه را کنسل و راه‌های جایگزین را انتخاب کند.
Veolia and Biffa هر دو مراکز بازیافت HDPE در انگلستان دارند و rHDPE گرید غذایی تولید می‌کنند. آیا Morrisons تنها سوپرمارکتی است که بطری‌های شیر خود را از این مواداولیه تهیه نمی‌کند؟ من می‌توانم با قاطعیت بگویم که بسیاری از رقبا نیز به همین‌گونه هستند. شاید این شرکت باید در این زمینه تحقیق کند. من همچنین به تیم بازاریابی شرکت توصیه می‌کنم تا قبل از انتشار خبرنامه‌های داخلی، تحقیق بیشتری را انجام دهند. آنها باید بدانند که گزینه‌های بازیافت بیشتری بر روی میز است.