هنر بسته بندی/ اکرم قدرت: دومین کنفرانس فناوری های نوین بسته‌بندی پلیمری 24 بهمن‌ماه امسال در سالن همایش‌های هتل المپیک تهران برگزار شد. در این کنفرانس، ابتدا دبیر اجرایی ضمن خوشامدگویی به مدعوین و حاضران و اشاره به کلیپ پخش شده در خصوص میزان هدررفت مواد غذایی در ایران و جهان که بخش عمده‌ای از آن ناشی از عدم بسته‌بندی مناسب است، گفت: این کنفرانس که با همکاری وزارت جهادکشاورزی، سازمان شیلات ایران، نهادهای دولتی و خصوصی برگزارشده، قصد دارد تا با شعار هر سال یک درصد ضایعات کمتر، کارگروه‌هایی را تشکیل و با ارایه دستورالعمل‌ها و پروتکل‌ها، آنها را در رفع مشکلات موجود حمایت کند.
دکتر حمید امیری افزود: دلیل برگزاری این کنفرانس، عدم تطابق نیازهای موجود با رشد صنعت است که با گردهمایی مسوولان مربوطه، مدیران صنعت و… تلاش برای کاهش ضایعات مواد غذایی را سرلوحه و هدف خود قرار دادیم. وی این کنفرانس را به عنوان یک پایگاه دایمی و مرجع معرفی کرد و اظهار داشت: ایجاد شبکه ملی برای حفظ و توسعه دانش مرتبط با اثرات زیست محیطی از اهداف کنفرانس به شمار می‌رود، بنابراین از تمامی علاقمندان و حاضران در کنفرانس درخواست داریم برای برگزاری هر چه بهتر و پربارتر این کنفرانس، مشارکت و همکاری لازم را داشته باشند و از طریق وب سایت کنفرانس، شماره تلفن‌های ارایه شده، نظرات و پیشنهادات خود را بیان کنند.
دبیر کنفرانس نیز در ادامه با بیان فعالیت‌های صورت گرفته بعد از برگزاری کنفرانس اول، گفت: تمامی اهالی صنعت بسته‌بندی باید با همکاری و تعامل و گردهمایی راه حلی برای مشکلات فعلی پیدا کنند.
دکتر میلاد مهرانپور افزود: هدف ما این است که هر دوسال یک‌بار سمینار و یا کنفرانسی را برگزار کنیم بنابراین تقاضا داریم مشارکت کنندگان در صورت علاقمندی به توسعه تکنولوژی خاص بسته‌بندی برای هر محصولی، نظرات خود را مطرح کنند تا کارگروهی تشکیل شود. وی ادامه داد: یکی از ثمرات و نتایج کنفرانس اول، تشکیل کارگروه بسیار خوب و موثر در وزارت جهادکشاورزی بوده است که از مهمترین فعالیت‌های این پروژه تحقیقاتی کارگروه می‌توان به افزایش زمان ماندگاری محصولات گلخانه‌ای نظیر خیار، بادمجان، توت فرنگی و همچنین استانداردسازی پوشش‌های پلاستیکی گلخانه‌ای اشاره کرد که تاکنون 914 ساعت کاری برای آن وقت گذاشته شده است.
پروفسور حسین نازکدست، دبیر علمی کنفرانس سخنران بعدی بود که صنعت بسته‌بندی را به عنوان یک حلقه کلیدی از زنجیره تامین غذا ( مزرعه تا سفره) معرفی و تصریح کرد: بسته‌بندی، ارتباط تجاری و علمی زنجیره تامین غذا است که در مرکز این حلقه قرار دارد از این رو، اگر یکی از این حلقه‌های زنجیر به درستی کار نکند تمامی فعالیت‌ها زیر سوال می‌رود. وی، اتلاف و زائدات غذایی را به عنوان یک چالش جهانی اعلام کرد و گفت: دورریز غذایی در کشورهای پیشرفته بیشتر در مبحث غذای آماده اتفاق می افتد در حالی که در کشور ما عمده این اتلاف در مزرعه صورت می‌گیرد و این بدترین نوع اتلاف است به دلیل اینکه تولید از بین می‌رود.
پروفسور نازکدست به جایگاه بسته‌بندی در مجامع علمی دنیا اشاره کرد و بیان داشت: این مقام و جایگاه اینقدر مهم است که دوره‌های بسته‌بندی مواد غذایی در دانشگاه‌ها تدریس و مدرک ارایه می‌شود. علاوه براین از جمله پروژه‌های تحقیقاتی محسوب می‌شود و تکنولوژی بسته‌بندی مورد توجه جدی قرار گرفته است.
وی سه دلیل استراتژیک برای اهمیت صنعت بسته‌بندی را شامل تامین ایمنی بهداشت و سلامت جوامع، استفاده بهینه از منابع آب، خاک، انرژی و رشد اقتصاد ملی بیان کرد و افزود: عوامل موثر در تعیین ضریب تاثیرگذاری صنعت بسته‌بندی با توجه به موقعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی و اقلیمی، منابع آبی، سطح قابل کشت و نوع محصولات، میزان توسعه یافتگی، نوع محصولات دامی و روشهای توزیع و… متفاوت است.
وی در خصوص تدوین و اجرای مقررات، آیین نامه‌ها و استانداردها خاطرنشان کرد: حداقل بودن استانداردها و ضرورت رقابت‌ها ماورای استانداردها، لزوم تدوین و اجرای استانداردهای ملی، ضرورت نظارت و اجرای آیین نامه و استاندارهای بسته‌بندی توسط سازمان‌های تخصصی مختلف باید مورد اهمیت و توجه جدی قرار گیرد. همچنین باید بهترین استانداردها تدوین و اجرایی شوند زیرا که تحقق این امر باعث رقابت و همچنین مسبب نیروی محرکه واحدهای تولیدی خواهد شد.
وی سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، سازمان ملی استاندارد وزارت صنعت و سازمان دامپزشکی وزارت جهادکشاورزی را از جمله سازمان‌های ذیربط در تدوین، اجرای مقررات و ضوابط و آیین‌نامه‌های ایمنی موادغذایی معرفی کرد و گفت: همکاری و هماهنگی بین سازمان‌های مرتبط بسیار مهم است به دلیل اینکه در کشور ما استعدادهای بالقوه بسیار بالا در تولید و صادرات محصولات غذایی وجود دارد. علاوه براین، استعدادهای فراوانی در حوزه تولید و صادرات محصولات غذایی، توانایی‌های علمی و دانشگاهی بی نهایت و امکان دسترسی به مواد شیمیایی و پلیمری وجود دارد، بنابراین هماهنگی منطقی بین سازمان‌ها و نهادها ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
رییس علمی کنفرانس با اشاره به کمبودهای موجود در حوزه بسته‌بندی پیشنهاد داد: ارتباط علمی و تجاری صنعتی بین حلقه‌های زنجیره تامین غذا، آموزش و افزایش تحقیق و توسعه در واحدهای تولید، فرهنگ‌سازی و ترویج صنعت بسته‌بندی، توجه بیشتر به استفاده از مواد زیست سازگار و تشویق شرکت‌های پتروشیمی و واحدهای تولیدکننده مواد افزودنی برای تولید مواد موردنیاز صنعت بسته‌بندی بسیار پراهمیت و لازم است.
وی همچنین از تدوین رشته مهندسی چاپ و بسته‌بندی در دانشگاه امیرکبیر خبر داد و اظهار داشت: به زودی رشته بسته‌بندی تصویب و در دانشگاه‌ها تدریس خواهد شد و با بیان اینکه استانداردهای فیلم‌های کشاورزی طی چندسال اخیر تدوین شده، خاطرنشان کرد: این استانداردها با همکاری وزارت جهاد کشاورزی انجام شده، علاوه براین، دستورالعمل‌های مربوط به طراحی محصولات گلخانه‌ای نیز در دستور کار قرار گرفته و تدوین شده است.
پس از سخنرانی پروفسور نازکدست، کلیپ تصویری در مورد نقش بسته‌بندی در کاهش اتلافات غذایی پخش شد و سپس قائم مقام مدیر عامل میتسویی کمیکال اروپا مطالبی را با عنوان افزایش زمان ماندگاری به کمک تکنولوژی‌های چندلایه ایراد کرد و گفت: ایران کشوری پهناور است که باید برای جابجایی محصولات غذایی مسافت‌های طولانی را متحمل شود با این وجود، تکنولوژی غذا می‌تواند این مهم را به سرانجام برساند.
وی ادامه داد: هرنوع بسته‌بندی باید با ماشین‌آلات مربوطه انجام شود به خاطراینکه دستگاه‌هایی با عملکرد مختلف تولید و عرضه می شود و تمامی آنها براساس نیاز مشتری طراحی شده است از این رو می‌توان با برنامه‌ریزی و عملکرد صحیح اتلاف مواد غذایی را کاهش داد.
دکتر وینفرد هینتر بائر از وضعیت بسته‌بندی در ایران اظهار تاسف کرد و اظهار داشت: صحیح است که وضعیت فعلی بسته‌بندی مواد غذایی در ایران خوب نیست اما راه حل‌هایی وجود دارد که می‌تواند شرایط موجود را بهبود بخشد و میزان هدررفت را به میزان زیادی کم کند.
در ادامه این کنفرانس، مجری طرح توسعه گلخانه‌ای وزارت جهادکشاورزی آماری در مورد برنامه ده ساله اقتصاد مقاومتی کشور اعلام کرد و افزود: براساس برنامه‌ریزی های صورت گرفته قرار است طی سالهای 1395-1404 تعداد گلخانه‌های کشور به بیش از 48 هزار عدد برسد، با افزایش سطح زیرکشت گلخانه‌ای، محصولات گلخانه‌ای به بیش از 21 میلیون تن خواهد رسید که از این میزان 10 میلیون تن صادرخواهد شد به همین دلیل مقوله بسته‌بندی بسیار ضرورت دارد و این در حالی است که از لحاظ لجستیک، امکانات، منابع پایه و بازارهای همسایه دسترسی زیادی داریم ولی متاسفانه سهم ما از این بازارها بسیار ناچیز و بی مقدار است.
دکتر ولی الله بنی عامری گفت: باید روی زنجیره ارزش که شامل تامین نهاده‌ها، مدیریت تولید و عرضه است بیشتر کار کنیم و حداقل 40 درصد ارزش افزوده برای محصول ایجاد کنیم. وی اظهار داشت: حلقه اول فعالیت، احداث گلخانه است و در مراحل بعدی نهاده‌های مصرفی مثل نشاء و بذر، افت کش‌ها، مدیریت تولید، برداشت، مدیریت نوین و در نهایت بسته‌بندی وجود دارد. بازاریابی و بازاررسانی نیز براساس سلیقه و نیاز مشتری و همچنین پایش مدیریت بازار مصرف، نظارت و ارزشیابی در مرحله نهایی باید مورد توجه قرار گیرد. بنی عامری، کشاورزی قراردادی را به معنی فروش محصول قبل از تولید عنوان کرد و افزود: کشاورزی قراردادی یعنی اینکه محصول کاشته نشده، فروخته شود چون در چنین سیستمی، مشخصات بازار شناخته شده و مدیریت زنجیره ارزش و ارتباط بین حلقه‌ها کاملا هدف گذاری می‌شود.
مجری طرح توسعه گلخانه‌ها اضافه کرد: داشتن استراتژی نسبت به انواع محصولات و نوع مدیریت پس از برداشت محصول، روشهای پیشرفته انبارداری و نگهداری محصول، توسعه روشهای فناورانه و بیوتکنولوژی، ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه بسته‌بندی، تشکیل زنجیره ارزش محصولات، آموزش و ترویج روشهای نوآورانه از جمله مواردی است که باید هدف‌گذاری و مورد توجه ویژه قرار دهیم اما متاسفانه کشاورزان ما آگاه نیستند از این رو اطلاع رسانی و آگاهی رساندن به افراد ذیربط در سیستم توزیع مهم است هرچند در بخش خصوصی کشور به ایجاد واحدهای تحقیق و توسعه بسته‌بندی توجه بیشتری شده اما کافی و جامع نیست.
وی گفت: بسته‌بندی فقط یک جعبه و یا لایه محافظ برای محصول نیست بلکه مجموعه ای از دانستی‌ها است، درج بارکد روی محصول نشان می‌دهد که محصول کی، کجا، چگونه و چه زمانی بسته‌بندی شده و به مخاطب آگاهی می‌دهد بنابراین بسته‌بندی یک سیستم هماهنگ، کارآمد، ایمن و مقرون به صرفه برای تهیه کالا از طریق زنجیره ارزش است، داشتن طراحی مناسب بسته‌بندی ارزش فروش و سود کالا را به حداکثر می‌رساند همچنین یک راه‌حل موثر برای بهبود عملکرد، زنجیره ارزش، بهبود بسته‌بندی خلاقانه و نوآورانه است که امکان ارتباط با مشتریان را فراهم می‌کند و به آنان اطمینان می‌دهد که محصول سلامتی را دریافت کرده‌اند به همین دلیل طراحی مناسب، ایمنی و سلامت محصول را افزایش می‌دهد.
در این کنفرانس پس از پذیرایی، استراحت و بازدید از غرفه‌های نمایشگاهی، سخنرانان در سالن شماره 1 در مورد تکنولوژی و در سالن شماره 2 در خصوص مواد اولیه بسته‌بندی مطالبی را ایراد کردند. در ادامه مدیر تحقیق و توسعه شرکت پلیمر پیشرفته دانا به روشهای نوین بسته‌بندی میوه و سبزی (تکنولوژی مان‌زی) اشاره و خاطرنشان کرد: مان‌زی برند دانش بنیان و برگزیده ستاد نانو ریاست جمهوری در زمینه بسته‌بندی انواع میوه و سبزی و گل تازه است. فناوری تولید این محصول E-MAP بوده و قابلیت تعمیم به تمامی گونه‌های سبزی، میوه و گل تازه را دارد.
دکتر علی هدایتی افزود: در این روش، ابتد با کمک دستگاه‌های اندازه گیری، نرخ تنفس، میزان مصرف اکسیژن میوه، سبزی و گل ثبت می‌شود، در مرحله بعد با توجه به داده‌های به دست آمده از تنفس سنجی، بسته بندی، طراحی و تولید می‌شود. وی میزان اهمیت به بسته‌بندی محصولات کشاورزی تازه را شامل افزایش ماندگاری، حفظ کیفیت، افزایش سطح بهداشت، دسترسی به بازارهای جدید، کاهش اتلاف و هدررفت دانست و افزود: بسته‌بندی صحیح به ما امکان می‌دهد تا زمان ماندگاری محصول را افزایش دهیم.
وی به صادرات محصولات فله‌ای ایرانی اشاره کرد و گفت: در بررسی علل این نوع صادرات دریافتیم که بسیاری از کشورها خواستار دریافت محصول ایرانی به صورت فله‌ای هستند در صورتی که اگر محصولات ایرانی بسته‌بندی شده، عرضه شده بود هیچ کشوری نمی‌توانست چنین تقاضایی داشته باشد. وی عوامل موثر بر زمان ماندگاری و کیفیت محصولات کشاورزی تازه را مرتبط با عملیات برداشت و پس از برداشت، بسته‌بندی و ذخیره سازی، حمل و نقل و توزیع، شرایط نگهداری و مجموعه بسته‌بندی دانست و افزود: مهمترین عوامل کاهش کیفیت و اتلاف محصولات کشاورزی به خاطر از دست دادن آب محصول است، همچنین در میزان تنفس انواع میوه و سبزی تفاوت وجود دارد که کار طراحی را پیچیده می‌کند.
وی اضافه کرد: مان‌زی به عنوان یک غشا یا لفاف بسته‌بندی است که قادر خواهد بود برای هر محصول کشاورزی تازه، اتمسفر محیط بسته‌بندی را دربهینه ترین حالت، ایجاد و حفظ کند. وی همچنین در مورد معیارهای کنترل کیفی، مدت زمان نگهداری در شرایط بهینه با بسته‌بندی مان‌زی، آسیب‌ها برای میوه‌هایی مثل خیار، توت فرنگی، کاهو، گوجه فرنگی و … توضیحاتی ارایه داد. مدیر کل دفتر بهبود کیفیت، فرآوری و توسعه بازار آبزیان سازمان شیلات ایران نیز مروری بر نتایج بسته‌بندی ماهی خشک و تازه در بسته‌بندی‌های جدید داشت و گفت: فسادپذیری محصولات شیلاتی مثل انواع ماهی (قزل آلا و کیلکا) حساسیت در بسته‌بندی را بالا برده و از آنجایی که صادرات ماهی قزل آلا به صورت تازه روز به روز پیشرفت می‌کند و متقاضیانی زیادی از سراسر دنیا دارد لازم است تا بسته‌بندی مناسب طراحی شود.
دکتر عیسی گلشاهی تاکید کرد: جهت‌گیری اصلی سازمان شیلات ایران در برنامه ششم توسعه، تامین امنیت غذایی، بهره‌گیری بهینه از زیرساخت‌های موجود، افزایش بهره‌وری و … است. وی همچنین در مورد تحقیقات بسته‌بندی ماهی خشک ادامه داد: هدف از تحقیقات، حفظ کیفیت و ارزش غذایی ماهی خشک در زمان نگهداری به کمک بسته بندی است.
گفتنی است که در سالن شماره 2 آقایان رومن یاروزسکی، مدیر تکنیکال شرکت میتسویی کمیکال اروپا در مورد چگونگی برطرف کردن مشکلات بازیافت در اروپا، اوالد زیمر، مدیر تحقیق و توسعه پلاستیک‌های مهندسی شرکت اوبه در خصوص پلی آمیدها در صنعت بسته‌بندی، فلیکس لسوف، عضو تیم خدمات فنی شرکت میتسویی کمیکال اروپا به کاربرد درپوش‌های منعطف در بسته‌بندی محصولات غذایی مطالبی را تشریح کردند و بلاخره سلجوک آکسوی مدیرعامل و مالک شرکت آکسوی پلاستیک در مورد استفاده از کمک فرآیند در صنایع بسته‌بندی سخنرانی کرد.
همچنین در حاشیه این کنفرانس جلسه پرسش و پاسخ به صورت پانل گروهی برقرار شد و در پایان دبیر اجرایی کنفرانس گزارشی از اختتامیه کنفرانس ارایه داد و ضمن اهدای هدایایی به دست اندرکاران، سخنرانان و حامیان مالی کنفرانس، عکس یادگاری همایش دوم نیز ثبت شد.