هنر بسته بندی / بین الملل: این اینفوگرافیک تصویری کلی از وضعیت فعلی و آینده بازار اسنک در جهان ارایه میدهد؛ بازاری که در سالهای اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده و شرکتها را به سمت سرمایهگذاری بیشتر در ماشینآلات بستهبندی و پردازش سوق داده است.
وضعیت فعلی بازار
طی سه سال گذشته، تولیدکنندگان اسنک به دنبال نوسازی تجهیزات و پاسخگویی به افزایش تقاضا بودهاند.
در انتخاب تأمینکننده، مهمترین معیارها شامل خدمات مشتری دقیق، اعتبار فروشنده، طول عمر و کیفیت بالای دستگاهها و مقرونبهصرفه بودن تجهیزات است. در زمان خرید دستگاههای جدید نیز معیارهایی مانند سرعت دستگاه، قابلیت سفارشیسازی، قابلیت اطمینان، کیفیت، سطح اتوماسیون، سهولت کاربری، نوآوری و قیمت نقش اصلی دارند.
از نظر قدرت خرید، حدود چهل درصد شرکتها کمتر از نیم میلیون دلار هزینه کردهاند، در حالی که بیش از نیمی از آنها بودجهای بالاتر از یک میلیون دلار اختصاص دادهاند. در شرکتهای بزرگتر، بیست و شش درصد حتی بیش از پنج میلیون دلار سرمایهگذاری داشتهاند.
مهمترین دلایل خرید ماشینآلات جدید عبارتاند از جایگزینی تجهیزات قدیمی، نوسازی خطوط تولید و پاسخ به افزایش تقاضای محصولات فعلی.
روند سه سال آینده
شرکتها نسبت به آینده بازار بسیار خوشبیناند و انتظار رشد دارند. این خوشبینی به دلیل افزایش بهرهوری، تولید محصولات جدید، نیاز به جایگزینی تجهیزات و رشد تقاضای مصرفکنندگان شکل گرفته است.
در حوزه بستهبندی، تغییرات زیادی در راه است:
مواد جدید، فرمتهای جدید، سایزهای متنوع بسته، توسعه بستههای تک نفره، دوام بیشتر، بستهبندیهای پایدار، طعمهای جدید و رشد بستهبندیهای چندتایی.
رشد کانالهای فروش مانند فروشگاههای راحتخرید نیز به این روند کمک میکند.
چالشهایی که شرکتها با آن مواجهاند شامل ایمنی غذایی، نیاز به اتوماسیون بیشتر، قابلیت عیبیابی، مدولار بودن تجهیزات و همچنین کمبود نیروی متخصص برای کار با فناوریهای جدید است.
برنامه خرید ماشینآلات
هشتاد و هشت درصد شرکتها قصد دارند در سه سال آینده ماشینآلات جدید خریداری کنند که نسبت به دوره قبل دوازده درصد رشد داشته است. از این میزان، پنجاه و هفت درصد خریدها با هدف جایگزینی ماشینآلات فعلی انجام خواهد شد.
بیشترین تقاضا مربوط به دستههای دستگاههای زیر است:
لیبلینگ و کدگذاری، پالتایزر، پرکن و دوزینگ، رپ و باندلینگ، هندلینگ و کارتنینگ.
تحلیل هنر بسته بندی از بازار اسنک در ایران
بازار اسنک در ایران نیز مانند روند جهانی، طی سالهای اخیر رشد قابل توجهی داشته و چند ویژگی مهم دارد:
۱. افزایش تقاضا و تنوع محصول
- رشد مصرف اسنک به دلیل تغییر سبک زندگی، افزایش مصـرف غذاهای آماده، و حضور پررنگ نسل جوان.
- توسعه طعمها، افزودن محصولات سالمتر مثل اسنکهای کمنمک یا پختهشده، و بستهبندیهای کوچک مناسب مصرف سریع.
۲. تمرکز بر قیمت و رقابت شدید
بر خلاف بازارهای آمریکا و اروپا، در ایران قیمت برای مصرفکننده و تولیدکننده نقش بسیار جدیتری دارد.
تولیدکنندگان به دنبال دستگاههایی هستند که:
- هزینه اولیه پایینتری داشته باشد
- تعمیرات و قطعات آنها در دسترس باشد
- مصرف انرژی کمی داشته باشد
- قابلیت تنظیم و استفاده آسان داشته باشد
۳. نیاز جدی به نوسازی و اتوماسیون
بخش قابل توجهی از خطوط تولید اسنک در ایران قدیمی هستند.
شرکتهای متوسط و بزرگ برای حفظ رقابتپذیری در حال حرکت به سمت:
- اتوماسیون بیشتر
- کاهش ضایعات
- سرعت بالاتر بستهبندی
- استفاده از دستگاههای جدیدتر با کاربری سادهتر هستند
در عین حال، محدودیتهای ارزی و دشواری واردات باعث شده برخی شرکتها به سمت خرید دستگاههای ایرانی یا ماشینهای دست دوم خارجی بروند.
۴. بستهبندی پایدار و نیازهای جدید بازار
گرچه ایران هنوز در مراحل اولیه استفاده از بستهبندیهای پایدار است، اما در سالهای اخیر موارد زیر روند رو به رشد داشته:
- استفاده از فیلمهای سبکتر و کممصرف
- کاهش هزینه در بستهبندی
- توجه به ظاهر و جذابیت بستهبندی برای رقابت در فروشگاهها
۵. چالشهای اصلی بازار ایران
- نوسان قیمت ارز و دشواری واردات دستگاه
- کمبود تکنسین ماهر برای نگهداری تجهیزات مدرن
- هزینه بالای قطعات یدکی خارجی
- محدودیت در مواد اولیه بستهبندی نوآورانه
۶. فرصتها
- رشد شدید بازار اسنک در ایران، خصوصا در گروههای سنی جوان
- تقاضای بالا برای بستهبندیهای کوچک، تک نفره و خانواده
- امکان توسعه تجهیزات ساخت داخل
- رشد فروش آنلاین و نیاز به بستهبندیهای مقاومتر
تحلیل موازی دوم
بازار اسنک در ایران طی چند سال گذشته رشد پایداری نشان داده و همزمان با تغییر سبک زندگی و افزایش تقاضای مصرفی، شرکت ها به سمت تنوع محصول، بستهبندی های تکسرو و نوسازی خطوط تولید حرکت کردهاند. در عین حال محدودیتهای ارزی و مشکلات واردات قطعات و ماشینآلات، فشار هزینه و فرصت توسعه تولید داخل را افزایش داده است. IMARC Group+1
1. اندازه بازار و روندهای رشد
- برآوردهای رسمی و گزارشهای بازار نشان می دهند که بازار شیرینی و تنقلات ایران در حال رشد است؛ گزارشهای تحلیلی بین 2024 تا 2030 رشد سالیانه ملایم تا متوسطی را برای بخشهای مختلف (شکلات، اسنکهای شور، اسنکهای میوه/بیسکویت) پیشبینی می کنند. مثال: IMARC برای بازار کنفکشنری عدد 2024 را گزارش داده و افق رشد تا 2033 را نشان می دهد. IMARC Group
- تحلیل های محلی نشان می دهند گزارش های بازار اختصاصی ایران نیز رشد فرصت محور برای دوره 2025–2031 پیشبینی می کنند، به ویژه در بخشهای اکسترود و اسنک های بسته بندی شده. 6Wresearch
2. محرک های رشد داخلی
- تغییر سبک زندگی شهری، ورود جمعیت جوان با درآمد قابل تصرف و افزایش مصرف غذاهای آماده و میانوعده. 6Wresearch
- تقویت کانال های مدرن توزیع (سوپرمارکتهای زنجیرهای، کنوینیِنس استورها) و رشد فروش آنلاین و افزایش سفارشات تکنفره. 6Wresearch+1
- تقاضای رو به رشد برای گزینههای سالمتر، بستهبندی های کوچک و single-serve (یک وعده). این روند جهانی است و در ایران هم با تأخیر ولی محسوس دنبال می شود. Polaris+1
3. کانال های توزیع و رفتار مصرفکننده
- کانال سنتی (سوپرمارکتهای محلی، بقالی ها) هنوز سهم قابل توجهی دارند اما سهم سوپرمارکت های زنجیرهای و فروش آنلاین در حال افزایش است. 6Wresearch
- مصرف در محل کار، مدارس و خریدهای impulse (غریزی) باعث شده بستهبندی های کوچک و چندتایی (variety packs) محبوب شوند. The Business Research Company
4. تولید و ماشینآلات ؛ وضعیت فعلی و تقاضای سرمایهگذاری
- بخش قابل توجهی از خطوط تولید داخل قدیمی است و نیاز به نوسازی و اتوماسیون دارد؛ همین عامل باعث افزایش واردات ماشینآلات بستهبندی و پردازش در چند سال اخیر شده است. آمار واردات ماشینآلات بستهبندی و پردازش ایران در 2024 نشان می دهد رشد چشمگیری داشته (مثلا بستهبندی ماشینآلات وارداتی افزایش دو رقمی). fairtrade
- تأمینکنندگان محلی و ماشینآلات ساخت داخل فرصت رشد دارند اما هنوز به لحاظ کیفیت، اطمینان و دسترسی قطعات یدکی با چالشی روبرو هستند؛ بنابراین ترکیبی از خرید ماشینآلات جدید، خرید دست دوم و تولید داخل دیده می شود. Al Habtoor Research Centre+1
5. زنجیره تأمین و ریسکهای مرتبط (تحریم، ارز، قطعات)
- تحریم ها و نوسان ارزی همچنان بزرگترین ریسک برای واردات قطعات و ماشینآلات تخصصی و نیز برای قیمت مواد اولیه بستهبندی هستند. شرکت ها یا ذخیرهسازی استراتژیک انجام می دهند یا بهدنبال جایگزینی محلی و بومیسازی قطعات هستند. Al Habtoor Research Centre+1
- افزایش هزینه واردات ماشینآلات در کنار رشد تقاضا باعث شده واردکنندگان و تولیدکنندگان به گزینههای تعمیر و بازسازی ماشینآلات و یا خرید ماشینآلات کارکرده تمایل نشان دهند. fairtrade
6. روندهای بستهبندی و مواد مصرفی
- گرایش به بستهبندی های پایدار، فیلم های سبکتر و متریال با کارایی بیشتر در سطح جهانی قوی است؛ در ایران نیز آگاهی رو به رشد بوده اما موانع قیمتی و فناوری سرعت پذیرش را محدود کرده است. towardspackaging.com+1
- نیاز به بستهبندی هایی که عمر قفسه (shelf life) را افزایش دهد، به ویژه برای توزیع های طولانیتر یا صادرات منطقهای، افزایش یافته است. The Business Research Company
7. رقبا و اکوسیستم صنعتی
- مجموعهای از بازیگران محلی قوی در تولید اسنک وجود دارند که بخش عمده بازار داخلی را در اختیار دارند؛ برندهای نوظهور و نیش برندها (محصولات خاص، سالم یا طعم های بومی) در حال رشدند. 6Wresearch+1
- شرکت های واردکننده ماشینآلات و تأمینکنندگان خدمات پس از فروش (spare+service) نقش کلیدی در رقابتپذیری تولیدکنندگان دارند.
8. فرصتها (با اولویت)
- تولید ماشینآلات و قطعات یدکی در داخل: کاهش وابستگی ارزی و ایجاد بازار خدمات پس از فروش. fairtrade+1
- بستهبندی single-serve و convenience formats برای جذب مصرفکننده جوان. Polaris
- محصولات سالم، کمنمک، کمچرب یا با ادعاهای تغذیهای ویژه بهعنوان بازار نیش. The Business Research Company
- فرصت صادرات منطقهای (همسایهها) در صورتی که استانداردها و عمر قفسه ارتقا یابد. 6Wresearch
9. تهدیدها و محدودیت ها
- نوسان ارزی، هزینه بالای واردات قطعات و عدم اطمینان تجاری بینالمللی. Al Habtoor Research Centre
- فشار هزینه مصرفکننده که ممکن است تقاضا برای محصولات پریمیوم را محدود کند. IMARC Group
- قوانین وارداتی و مجوزها که گاهی فرایند واردات را طولانی و پرهزینه می کند. fairtrade
10. توصیه های عملی برای ذینفعان
برای تولیدکنندگان کوچک و متوسط
- اولویت به بهینهسازی هزینه و بهبود بهرهوری (کاهش ضایعات، بهینهسازی فرایندها).
- سرمایهگذاری هدفمند در بخشهای پر بازده مثل بستهبندی سریع و پرکن که بازگشت سرمایه کوتاهتری دارند.
- بررسی ترکیب خرید: دستگاه نو برای خطوط مصرف بالا، دست دوم یا بازسازی شده برای خطوط ثانویه.
برای تولیدکنندگان بزرگ و کارخانهای
- شتاب در اتوماسیون برای کاهش هزینه عملیاتی و افزایش ثبات کیفیت؛ قراردادهای سرویس طولانیمدت با تأمینکننده برای کاهش ریسک قطعات. fairtrade
- توسعه SKUs تکسرو و بستهبندی های متنوع و پایدار برای کسب سهم بازار جدید. Polaris
برای تأمینکنندگان ماشینآلات و خدمات
- توسعه شبکه خدمات پس از فروش و موجودی قطعات یدکی در ایران. این فاکتور همواره برای خریداران داخلی اولویت بوده است. fairtrade
- همکاری با تولیدکنندگان محلی برای انتقال دانش و بومیسازی قطعات.
برای سرمایهگذاران و تصمیمگیران
- فرصت سرمایهگذاری در شرکتهای تولید بستهبندی در داخل و خدمات فنی (تعمیر و نگهداری، بازسازی ماشین آلات).
- بررسی پروژههای صادرات محور که با بهبود shelf life و استانداردها قابل توسعه به بازار منطقهای هستند. 6Wresearch+1
11. شاخصهای کلیدی که باید رصد شوند
- نرخ رشد فروش ماهانه و سهم کانالهای توزیع (online vs retail).
- قیمت های ارزی و هزینه واردات ماشینآلات. fairtrade+1
- نسبت سرمایهگذاری در ماشینآلات جدید به بازسازی (نوسازی خطوط). fairtrade
- پذیرش بستهبندی های پایدار و single-serve نزد مصرفکننده (تحلیل فروش محصولاتی با این ویژگی).
12. مسیر پیشنهادی کوتاهمدت (12–18 ماه)
- اجرای یک پروژه پایلوت single-serve در یک SKU پرفروش و اندازهگیری واکنش بازار. Polaris
- مذاکره با حداقل دو تأمینکننده محلی یا منطقهای برای تضمین موجودی قطعات یدکی و قرارداد سرویس 24 ماهه. fairtrade
- تحلیل هزینه-فایده برای اتوماسیون یک خط تولید (برآورد ROI 24–36 ماهه). fairtrade
منابع انتخابی و پیشنهادی برای مطالعه بیشتر
- گزارش IMARC درباره بازار confectionery ایران و پیشبینی ها. IMARC Group
- گزارش های محلی و تحلیل بازار ایران (6Wresearch) درباره بازار اسنک ایران. 6Wresearch
- آمار و تحلیل واردات ماشینآلات بستهبندی و پردازش (VDMA/fairtrade summary به نقل از Iran Agrofood). fairtrade
- تحلیل های اثر تحریم ها و خودکفایی بخش تولید در ایران. Al Habtoor Research Centre
- مروری بر روند جهانی single-serve packaging و فرصتهای آن. Polaris+