زباله‌های پلاستیکی در دریاهای جهان به مشکلی بزرگ برای محیط زیست تبدیل شده است. حدود یک سال است که نمایندگان عرصه‌های اقتصاد و سیاست در آلمان در حال انجام اقداماتی برای حل این مشکل هستند. به طور معمول مشکل زباله‌های پلاستیکی در دریاها را نمی‌توان چنین آشکار، آنچنان که در تصویری از جزیره لانگئوگ آلمان در آغاز سال ۲۰۱۷ می‌بینید، مشاهده کرد. طوفان باعث شده بود که بار یک کشتی بزرگ دانمارکی به دریا بریزد که عبارت بود از صدهاهزار “تخم مرغ پلاستیکی” که درون شکلات معروف “سورپریز بچه‌ها” قرار می‌گیرد. تخم‌مرغ‌های پلاستیکی رنگارنگ نزدیک به ۸ کیلومتر از ساحل را پوشانده بود. مردم بومی و گردشگران کمک کردند تا تخم‌مرغ‌های پلاستیکی جمع‌آوری شود. بدین ترتیب مشکل اول سال در جزیره لانگئوگ در مقایسه با مشکلاتی که در دنیا در رابطه با پلاستیک وجود دارد به راحتی حل شد.
۱۲ میلیون تن زباله پلاستیکی در دریا
آلودگی عمومی و سرتاسری اقیانوس‌ها به وسیله پلاستیک گرچه به آسانی به چشم نمی‌آید اما مشکلی بس بزرگ است. به تازگی کارشناسان برآورد کرده‌اند که تا حدود پنج درصد تمام مواد مصنوعی‌ای که انسان‌ها در دنیا تولید می‌کنند سرانجام به عنوان زباله وارد دریا می‌شود. بیست سال طول می‌کشد تا یک کیسه پلاستیکی حل شود. کارشناسان در سال ۲۰۱۰ برآورد کرده بودند که در دریاها نزدیک به ۱۲ میلیون تن زباله پلاستیکی وجود دارد. در بسیاری موارد پلاستیک از راه رودخانه به دریا وارد می‌شود.
به گفته ماریا کراتس‌برگر، رئیس اداره حفاظت از محیط زیست در شهر دسائو (در ایالت زاکسن – آنهالت آلمان)، زباله‌های پلاستیکی “در همه جای دریاها دیده می‌شود، در ساحل، آب، ماهی‌ها و پرندگان دریایی”. او می‌گوید: «هر لیوان پلاستیکی، هر کیسه پلاستیکی، هر نی نوشیدنی که دور انداخته می‌شود، باعث بزرگتر شدن این مشکل می‌شود.»
خطر بزرگ ریزپلاستیکها
همچنین “ریزپلاستیکها” روز به روز به خطری بزرگتر برای سلامت محیط زیست تبدیل می‌شوند. در اروپا هر سال نزدیک به ۲۰۰ هزار تن ریزپلاستیک از طریق فاضلاب وارد دریاها می‌شود. ریزپلاستیکها از کجا می‌آیند؟ برای نمونه چندین سال است که برخی تولیدکنندگان مواد بهداشتی به محصولاتی چون خمیردندان یا “پیلینگ” (کرمی برای برداشتن لایه سطحی پوست) ریزپلاستیک اضافه می‌کنند و اغلب مصرف‌کنندگان از این موضوع بی‌خبرند. این مواد پس از استفاده و شستشو وارد فاضلاب و از آن راه وارد دریاها می‌شود. کارشناسان از معلق بودن ۵ تریلیون ریزپلاستیک در دریاها و اقیانوس‌ها سخن می‌گویند. وزن این ریزپلاستیکها در مجموع به ۲۷ هزار تن می‌رسد. نتیجه غم‌انگیز بررسی‌های محیط زیستی این است که در معده ۹۴ درصد از لاشه پرندگان پیداشده در سواحل آلمان ریزپلاستیک موجود بوده است.
مشکلی که در دستور کار است
در آلمان نزدیک به یک سال است که کارگروهی به بررسی مشکل زباله‌های پلاستیکی اختصاص یافته است. در این کارگروه در کنار کراوتس‌برگر که نماینده عرصه حفاظت از محیط زیست است، نمایندگان عرصه‌های اقتصاد و سیاست و هنر دیده می‌شوند. باربارا هندریکس، وزیر محیط زیست آلمان، معتقد است که هنوز اتفاق زیادی نیافتاده، اما گام‌های نخستین برداشته شده است: «دست‌کم برای همه روشن شده که موضوع زباله‌های پلاستیکی بسیار مهم است و باید هر چه زودتر به آن رسیدگی شود.» او اشاره می‌کند به اینکه کنفرانس اقیانوس‌ها که توسط سازمان ملل در تابستان ۲۰۱۷ در نیویورک برگزار شد بر این نکته تاکید کرده بود. همچنین قرار است که تحت تاثیر فشار دولت آلمان، اجلاس‌های سران جی۷ و جی۲۰ هم به این موضوع بپردازند.
مشکلات کشورهای تازه صنعتی شده
آنچه روشن به نظر می‌رسد این است که بیش از همه کشورهای آفریقایی و آسیایی بزرگترین خطرات را برای دریاها ایجاد می‌کنند. رشد اقتصادی به معنای تولید بیشتر و زباله بیشتر است. اما در همه جا روندهایی چون بازیافت زباله که برای حفاظت از محیط زیست ضروری هستند مورد توجه و اجرا قرار نمی‌گیرند. به گفته هندریکس، هم اکنون اروپای مرکزی دیگر بیشترین خطر را برای محیط زیست دریاها ایجاد نمی‌کند.
کاهش مصرف کیسه پلاستیکی در آلمان
از سال گذشته در آلمان مغازه‌هایی که بخواهند می‌توانند برای آنکه کیسه پلاستیکی در اختیار مشتریانشان بگذارند از آنها پول بگیرند. از زمانی که مقرر شده مشتریان برای گرفتن کیسه پلاستیکی پول بپردازند، مصرف سرانه کیسه‌ها از ۷۱ عدد به ۴۵ عدد در سال کاهش یافته است. البته یک مشکل بزرگ در آلمان کیسه‌های پلاستیکی نازکی هم هستند که در مغازه‌ها، از جمله برای خرید میوه، رایگان عرضه می‌شوند.
هنوز هم در آلمان سالی سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون کیسه پلاستیکی مصرف می‌شود و در نهایت بسیاری از این کیسه‌ها وارد دریا می‌شوند. کشورهای دیگر مدتهاست از این نظر از آلمان جلوترند. برای نمونه در دانمارک، ایرلند، اسکاتلند، انگلیس، ویلز یا فنلاند پرداخت پول برای کیسه پلاستیکی در همه مغازه‌ها به طور قانونی اجباری است و این باعث شده که میزان مصرف سرانه کیسه پلاستیکی بسیار پایین بیاید.
نقش جدیدی برای ماهیگیران
کارگروه یاد شده در آلمان بعد از بررسی و نتیجه‌گیری پیشنهادی برای ماهیگیران داشته است. قرار است به ماهیگیران کیسه‌های زباله داده شود تا به درون قایقشان ببرند و زباله‌های پلاستیکی‌ای را که در کنار ماهی به دامشان می‌افتد به درون آن بریزند و سپس در بندر به طور رایگان تحویل بدهند. تاکنون این زباله‌ها در دریاها باقی مانده است.
ماهیگیران مدام زباله پلاستیکی از دریا می‌گیرند
صنعت تولید مواد بهداشتی و آرایشی هم ادعا می‌کند که در سالهای اخیر به طور وسیع از استفاده از ریزپلاستیکها که بخصوص در کرم‌های “پیلینگ” وجود دارد، چشم‌پوشی کرده است. وزیر محیط زیست آلمان اشاره می‌کند به این که پوست رنده شده گردو هم همان تاثیر “پیلینگ” را دارد. او می‌گوید درصدد تحقیق بیشتر در این باره است. شرکت‌کنندگان در میزگرد کارگروه درباره زباله‌های پلاستیکی تاکید می‌کنند بر اینکه آگاهی عمومی درباره استفاده از پلاستیک و خطر آن برای دریاها باید افزایش یابد. تنها برای پاکسازی یک کیلومتر از ساحل از زباله‌های پلاستیکی نیاز به ۶۵ هزار یورو وجود دارد.