مقدمه:
«پروکارتن مفتخر است که یافته‌های کلیدی تحقیق انجام شده توسط Smithers Pira درخصوص برداشت‌های صاحبان نام‌های تجاری و خرده‌فروشان از موضوع «پایداری در بسته‌بندی» را منتشر کند. بسیار جالب بود که چگونه مزیت‌های زیست‌محیطی بسته‌بندی‌های مقوایی، به وسیله گروه‌های هدف ما درک شد و من با خوشحالی اعلام می‌کنم که توان ما در بازیافت‌پذیری و استفاده مجدد به خوبی درک شده است. تقریبا تمام پاسخ‌دهندگان به این نکته معترف بودند که بسته‌بندی پایدار برای تجارتشان مهم است. همچنین بسیار جذاب بود دیدن تمرکز شرکت‌ها بر کاهش وزن بسته‌بندی. این البته حس خوبی به انسان میدهد به‌خصوص هنگامی که در مورد مواداولیه بسته‌بندی غیرپایدار صحبت می‌کنیم اما زمان‌هایی نیز هست که می‌توان مواداولیه پایدار را جایگزین کرد. تلاش برای مصرف کمتر مواد اولیه غیرپایدار، مانند پلاستیک‌ها، نیز انتخاب مناسبی برای محیط‌زیست نیست هنگامی که می‌توان از مواداولیه پایدارتر به جای آن‌ها استفاده کرد. در این میان جعبه‌های مقوایی را می‌توان پایدارترین نوع بسته‌بندی عنوان کرد.»
Tony Hitchin، مدیرکل Pro Carton
طرح کلی تحقیق
این تحقیق در پنج بازار بزرگ اروپایی انجام شد: آلمان، انگلستان، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا. هدف، بررسی نقطه‌نظرات و دیدگاه‌های موجود در میان مالکان نام‌های تجاری و خرده‌فروشان بزرگ اروپایی بر موضوع پایداری در بسته‌بندی و اهمیت آن در تجارت خرده‌فروشی بود. سنگ‌بنای اصلی بر مبنای صد مصاحبه تلفنی با تصمیم‌گیرندگان اصلی بازار گذاشته شد.
یافته‌های کلیدی
این بررسی نشان داد که 96درصد از پاسخ‌دهندگان بر این نکته روشن بودند که بسته‌بندی‌های پایدار برای تجارتشان مهم است که از این میان حدود 52درصد این موضوع را بسیار مهم یا حیاتی برشمردند.
قواعد و شرایط اصلی برای اطلاق عبارت «پایدار» برای یک بسته‌بندی شامل 1- از مواد قابل بازیافت تولید شده باشد (2/29درصد)
2- از مواد قابل استفاده مجدد و با منابع فراوان استفاده شده باشد(6/19درصد)
3- مواد اولیه حداقلی سبک وزن به کار گرفته شده باشد(5/15درصد)
4- حداقل تاثیر منفی بر محیط‌زیست را بگذارد(2/8درصد)
و 5- زیست تخریب‌پذیر و قابل تجزیه در محیط باشند(1/5درصد)، می‌شدند.
پاسخ‌دهندگان بر این نظر بودند که گسترش خرده‌فروشی چندکاناله بیشترین تاثیر را بر رشد جعبه‌های مقوایی در پنج سال آینده خواهد داشت. آن‌ها معتقد بودند که این نوع بسته‌بندی نه‌تنها چندکاره است، پایدارترین نوع بسته‌بندی اولیه در کانال‌های توزیع پیچیده نیز به‌شمار می‌آید. جعبه‌هایی مقوایی به‌عنوان انتخاب اصلی صاحبان نام‌های تجاری به‌عنوان پایدارترین نوع بسته‌بندی معرفی شدند که این به خاطر توانایی منحصربه‌فردشان در ترکیب ملاحظات زیست‌محیطی به شرح زیر بود:
– می‌توانند از منابع جنگلی تجدیدپذیر (PEFC/FSC Certified) تولید شوند
– می‌توانند به راحتی در دسترس باشند و چندین بار بازیافت شوند
– در تولید آن‌ها می‌توان از مواد بازیافت شده بسیاری استفاده کرد
– سبک هستند، محافظت خوبی از محصول می‌کنند و هزینه حمل‌شان پایین است
– در طول زمان زیست تخریب‌پذیر هستند
– حتی اگر برای تولید انرژی سوزانده شوند، می‌توان آن‌ها را در زمره «کربن طبیعی» نامید.
Adam Page، مدیر جهانی و مشاور Smithers Pira
اهمیت پایداری در بسته‌بندی
قابلیت بازیافت مهمترین عامل است: 81درصد آن را مهم و 48درصد آن‌ها را حیاتی دانستند.
بدون هیچ تعجبی صاحبان نام‌های تجاری و خرده‌فروشان در این تحقیق، «محافظت از محصول» را مهمترین نقش بسته‌بندی برشمردند. «بازیافت‌پذیری» و «هزینه» همزمان با توانایی در برآورده کردن نیازهای «عملکرد فنی»، مهمترین اولویت‌های بعدی بودند. قابلیت بازیافت امتیاز بیشتری نسبت به پایداری در میان پاسخ‌دهندگان یافت که نشان میدهد تمرکز پاسخ‌دهندگان بیشتر گرایش به پایان زندگی است تا خود زندگی در هنگامی که صحبت از پایداری به میان می‌آید. ممکن است بتوان این نتیجه را گرفت که نگرش کلی‌نگرانه در مورد چرخه زندگی بسته‌بندی (از گهواره تا گور) چندان به اهمیت عاملی همچون بازیافت‌پذیری نباشد.
اهمیت بسته‌بندی پایدار برای تجارت
96درصد از پاسخ‌دهندگان این درک را داشتند که بسته‌بندی پایدار برای تجارتشان مهم است.
هنگامی که در یک سوال ساده از اهمیت بسته‌بندی پایدار پرسیده شد، در حدود 96درصد از پاسخ‌دهندگان این موضوع را در سه رده مهم، بسیار مهم یا حیاتی دسته‌بندی کردند و بیش از نیمی از آن‌ها این بحث را با رده بسیار مهم و حیاتی رده‌بندی کردند. تفاوت‌ها در پنج بازار حکایت‌گر تجربیات تاریخی متفاوتی است که این کشورها درخصوص مبارزه بازیافت با پایداری دارند. واضح است که تقریبا هیچ‌کس به این نتیجه نرسیده است که پایداری برای تجارتش مهم نیست.
تغییر اهمیت بسته‌بندی‌های پایدار
یک‌سوم از پاسخ‌دهندگان این حس را داشتند که پایداری توانسته خود را در سیاست‌های آن‌ها جای دهد، سایرین نیز گفتند که اهمیت این موضوع به‌طور مداوم در حال افزایش است.
حدود یک‌سوم پاسخ‌دهندگان بر این نظر بودند که اهمیت بسته‌بندی‌های پایدار تغییر چندانی نیافته است اما بیشتر بدین خاطر بود که آن‌ها این موضوع را پیش از این در سیاست‌های شرکت‌هایشان گنجانده بودند و تغییرات بیشتر در حیطه تکمیلی بودند تا انقلابی.
دوسوم باقیمانده از افراد فکر می‌کردند که رشد مداوم در اهمیت بسته‌بندی‌های پایدار احتمالا ریشه در قوانین سخت‌گیرانه زیست‌محیطی، آگاهی بیشتر مصرف‌کنندگان و سیاست‌های داخلی شرکت‌ها دارد.
استراتژی‌های پایداری
تاکید بر کاهش وزن بسته‌بندی و ضایعات به‌عنوان هدف‌های پایداری (و البته کاهش هزینه‌ها) است.
استراتژی‌های اصلی مورد استفاده توسط صاحبان نام‌های تجاری و خرده‌فروشان برای دستیابی به هدف‌های پایداری‌شان، باعث کاهش ضایعات بسته‌بندی و کاهش وزن و حجم بسته‌بندی‌ها شده است. هر دوی این استراتژی‌ها نه‌تنها با هدف بهبود عملکرد زیست‌محیطی از طریق بهبود بازدهی، کاهش ضایعات و به‌کارگیری وزن کمتر پایه‌ریزی شده‌اند، کاهش هزینه‌ها را نیز موجب خواهند شد. جهت‌دهی به روش‌های کنونی نیز باید به دقت انجام شود تا در انتخاب پایداری صحیح دچار اشتباه نشویم.
تاثیر نگرش‌های مصرف‌کننده
این مصرف‌کننده است که برای پایداری بیشتر فشار می‌آورد.
اکثریت پرسش‌شوندگان گفتند که این مصرف‌کننده بوده که به صورت مداوم بر خرده‌فروشان و صاحبان نام‌های تجاری برای استفاده بیشتر از بسته‌بندی‌های پایدار به وسیله تاکید بر بازیافت‌پذیری و استفاده از منابع تجدیدپذیر فشار می‌آورده است. مصرف‌کنندگان خودشان به وسیله پوشش بیشتر رسانه‌ای احاطه شده‌اند و به‌طور کلی نگرانی‌هایی در مورد ضایعات و استفاده از منابع دارند. تغییر در سطح و درجه آن‌ها ممکن است آرام، پایدار و طولانی‌مدت باشد اما قطعا در یک جهت خواهد بود: بسته‌بندی‌های پایدار.
معیارهای بسته‌بندی پایدار
بازیافت‌پذیری، تجدیدپذیری و سبک بودن مسایل هستند که بیشترین دغدغه را در بسته‌بندی‌های پایدار ایجاد می‌کنند.
پرسش‌شوندگان پنج موضوع را به‌عنوان اصلی‌ترین اولویت‌های یک بسته‌بندی پایدار عنوان کردند، 1- دارای مواداولیه قابل بازیافت باشد (2/29درصد)، 2- از مواد اولیه تجدیدپذیر و فراوان استفاده شود(6/19درصد)، 3- از حداقل مواداولیه سبک استفاده شود(5/15درصد)، 4- کمترین تاثیر زیست‌محیطی را داشته باشند(2/8درصد) و 5- از مواد زیست تخریب‌پذیر تولید شده باشند(1/5درصد).
جالب بود که فرانسه، ایتالیا و اسپانیا به استفاده از مواداولیه تجدیدپذیر و فراوان در مقایسه با آلمان و انگلستان کمتر اهمیت دادند یا این‌که آلمان تنها کشوری بود که این موضوع را در رأس مسایل دیگر قرار داد که پیشنهاد می‌شود تحقیقات مفصلی در این خصوص در سایر کشورهای اروپایی انجام شود.
رشد آینده
62درصد از صاحبان نام‌های تجاری و خرده‌فروشان پیش‌بینی رشد تقاضا برای بسته‌بندی‌های پایدار را داشتند.
اجماع نظرات بر این بود که نیاز به بسته‌بندی‌های پایدار بیشتر در طول پنج سال آینده رشدی حدود 62درصد خواهد داشت در مقایسه با 18درصدی که آن را ثابت و 19درصدی که رو به پایین ارزیابی می‌کنند. اغلب پرسش‌شوندگان پیش‌بینی رشدی آرام یا تقریبا قوی را داشتند اما 15درصد بر این باور بودند که این رشد بسیار قوی خواهد بود. انگلستان در این میان خوش‌بین‌ترین کشور نسبت به آینده بسته‌بندی‌های پایدار بود.
بازیگران کلیدی بازار
افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان همگام با سیاست‌های دولتی و اقدامات محلی، محرک‌های کلیدی رشد هستند.
اغلب پاسخ‌دهندگان بر این نظر بودند که رشد در اصل به خاطر افزایش آگاهی مصرف‌کنندگان از مباحث زیست‌محیطی، ضایعات و بسته‌بندی با افزایش تمرکز بر بازیافت و استفاده بیشتر از مواد بازیافت شده به دست خواهد آمد. مباحث ویژه دیگری که از آن‌ها صحبت به میان آمد شامل زباله کمتر، تغییر در قوانین محلی جمع‌آوری ضایعات و سیاست‌های دولتی در اقتصاد مدور شدند.
فاکتورهای تعیین پایداری
97درصد می‌گویند که قابلیت بازیافت مهمترین فاکتور برای پایداری است.
هنگامی راجع به اهمیت تعداد فاکتورهای موثر در تعیین پایداری یک نوع بسته‌بندی رسید، این سه عامل کلیدی بیشترین اهمیت را پیدا کردند 1- استفاده از مواد اولیه بازیافت شده (72درصد این موضوع را بسیار مهم دانستند)، 2- حداقل استفاده از مواداولیه (65درصد این موضوع را بسیار مهم دانستند) و 3- استفاده از مواداولیه تجدیدپذیر (64درصد این موضوع را بسیار مهم دانستند). به وضوح می‌توان مشاهده کرد تاثیرات کربنی بر محیط‌زیست دیگر اهمیت سابق را ندارد که احتمالا به خاطر پیچیدگی در اندازه‌گیری آن است.
تاثیرهای رشد خرده‌فروشی چندکاناله
جعبه‌های تاشوی مقوایی بر طبق پیش‌بینی‌ها بیشترین رشد را در خرده‌فروشی چندکاناله به‌عنوان بسته‌بندی اولیه خواهند داشت.
حدود 51درصد از صاحبان نام‌های تجاری که با آن‌ها مصاحبه شد بر این باور بودند که رشد در خرده‌فروشی‌های چندکاناله منجر به رشد در آینده بسته‌بندی‌های پایدار خواهد شد. سایر 49درصد از پاسخ‌دهندگان نیز گفتند که رشد در خرده‌فروشی‌های چندکاناله هیچ تاثیری در انتخاب بسته‌بندی‌های پایدار نخواهد داشت. توضیح آن‌ها این بود که هیچ ارتباط مستقیمی بین کانال و نوع بسته‌بندی وجود ندارد. رشد کلی در خرده‌فروشی چندکاناله احتمالا منجر به رشد در بخش کارتن و مقوا می‌شود در حالی که تاثیر مثبت کمتری بر شیشه، فلز و پلاستیک‌های سخت در 5 سال آینده خواهد گذاشت.
چندکاره‌ترین نوع بسته‌بندی
جعبه‌های مقوایی به‌عنوان چندکاره‌ترین نوع بسته‌بندی‌های اولیه شناخته می‌شوند.
جعبه‌های مقوایی به‌عنوان چندکاره‌ترین نوع بسته‌بندی‌های اولیه برای به‌کارگیری در کانال‌های توزیع پیچیده و معکوس به حساب می‌آیند که پس از بسته‌بندی‌های انعطاف‌پذیر قرار می‌گیرند. علت اصلی انتخاب جعبه‌های مقوایی و بسته‌بندی‌های انعطاف‌پذیر، توانایی آن‌ها در هماهنگی با محصولات، کاربردها، اندازه‌ها و برش‌های مختلف است. حمل آسان‌تر، وزن کمتر و هزینه‌های حمل پایین‌تر نیز مهم هستند.
ایتالیا و اسپانیا کمترین میزان رضایتمندی و توجیه برای به‌کارگیری کارتن‌ها در کانال‌های توزیع را دارند.
پایدارترین مواد اولیه بسته‌بندی
78درصد مقوا را بیشتر از پلاستیک‌های سخت و انعطاف‌پذیر پایدار دانستند.
هنگامی‌که مجبور به انتخاب از بین پلاستیک‌های سخت، پلاستیک‌های منعطف و مقوا به‌عنوان پایدارترین نوع بسته‌بندی شدند، اغلب پاسخ‌دهندگان (78درصد از پنج کشور) مقوا را انتخاب کردند. تعجب‌برانگیزتر این‌که 22درصد بر این نظر بودند که این پلاستیک‌ها پایدارتر از کارتن هستند. بیشتر ارجحیت مقوا در فرانسه و آلمان دیده شد. همزمان درک کمتری از مباحث کلیدی در خصوص پایداری بسته‌بندی در ایتالیا، اسپانیا و انگلستان به چشم آمد.
اولویت‌بندی پایداری براساس نوع بسته‌بندی
هشت اولویت از نه اولویت نخست را جعبه‌های مقوایی تشکیل دادند.
هنگامی که از پرسش‌شوندگان درخصوص انواع بسته‌بندی‌های رقابتی براساس اولویت‌های پایداری پرسیده شد، جعبه‌های مقوایی بالاترین امتیاز را با میانگین 3/6 از 10 گرفتند.
مزیت‌ها
کارتن‌ها رده اول در تمام اولویت‌های پایداری و دوم در سبکی هستند.
هنگامی که مزیت‌های پلاستیک‌های سخت، پلاستیک‌های انعطاف‌پذیر و بسته‌بندی‌های پایه مقوا را از دید پایداری مقایسه می‌کنیم، صاحبان نام‌های تجاری به این نتیجه رسیدند که مقوا بازیافت‌پذیر و تولیدشده از منابع تجدیدپذیر است که حداقل مواداولیه را مورد استفاده قرار داده است. برای پلاستیک‌های انعطاف‌پذیر، استفاده از مواداولیه حداقل/ سبک مهمترین مزیت به حساب می‌آید. پلاستیک‌های سخت بیشترین امتیاز را به خاطر بازیافت‌پذیری بالا دریافت کردند حتی اگر در عمل تا این حد قابل بازیافت نبودند.
مضرات
بازیافت پلاستیک‌ها در نظر پاسخ‌دهندگان مشکل بود و بسیاری از آن‌ها احتمالا از منابع غیرتجدیدپذیر تهیه می‌شوند و ممکن است دارای موادشیمیایی خطرناک باشند.
دو اشکال بزرگ مقوا از دید پایداری درگام نخست «استحکام و دوام» (5/39درصد) و «نفوذناپذیری ضعیف»(9/20درصد) در نظر پرسش‌شوندگان بودند و البته هیچ‌کدام از این دو موضوع جزو اولویت‌های پایداری نیستند اما در زمره خصوصیات ذاتی مواد به حساب می‌آیند. پلاستیک‌ها از سوی دیگر در نظر مردم به سختی بازیافت می‌شوند و ممکن است دارای مواد شیمیایی خطرناک باشند که از منابع تجدیدناشدنی به دست آیند.
تاثیر مقوا در برابر بایوپلاستیک‌ها
بسته‌بندی‌های بایوپلاستیکی تاثیر اندکی در پنج سال آینده خواهند داشت.
در کل دانش و درک موضوعاتی همچون بیوپلاستیک‌ها در میان پنج کشور اروپایی چندان بالا نبود. در مجموع بیش از یک‌سوم پاسخ‌دهندگان بر این نظر بودند که پلیمرهای پایه بایو، تاثیر کمی بر بسته‌بندی‌های مقوایی در پنج سال آینده خواهند داشت یا بی‌تاثیر خواهند بود. اغلب آن‌هایی که به تاثیر معتقد بودند بر این باور بودند که این اثر در جهت رشد بسته‌بندی‌های مقوایی خواهد بود به‌ویژه در بازارهای فرانسه و انگلستان.
پیام‌های کلیدی
– 96درصد از پاسخ‌دهندگان به این باور بودند که بسته‌بندی پایدار برای تجارتشان مفید است.
– بازیافت‌پذیری مهمترین عامل است: 8درصد آن را مهم و 48درصد آن را حیاتی خواندند.
– قابلیت بازیافت، تجدیدپذیری و سبکی مهمترین موضوعات در بسته‌بندی پایدار عنوان شدند.
– یک‌سوم از پاسخ‌دهندگان فکر می‌کنند که پایداری به خوبی در سیاست‌هایشان لحاظ شده است. سایرینی که می‌گویند این موضوع مهم است نیز در حال افزایش هستند.
– تاکید بر کاهش وزن بسته‌بندی و ضایعات به‌عنوان بالاترین هدف‌های پایداری به حساب آمدند و البته مهم برای کاهش هزینه.
– 62درصد از صاحبان نام‌های تجاری و خرده‌فروشان پیش‌بینی می‌کنند رشد در بسته‌بندی‌های پایدار یک نیاز است.
– جعبه‌های مقوایی پایدارترین نوع بسته‌بندی شناخته شدند.
– کارتن‌ها در بحث‌های پایداری انتخاب نخست هستند و در سبکی گزینه دوم.
– بازیافت پلاستیک‌ها مشکل است، از منابع تجدیدناپذیر تولید شده‌اند و ممکن است حاوی موادشیمیایی خطرناک باشند.