فارس: عضو انجمن صنایع پلیمر ایران گفت: تعداد زیادی از افرادی که از وزارت صمت مجوز خرید پلی‌پروپیلن از بورس کالا را دارند اصلاً تولیدکننده نیستند و در این بازار دلالی می‌کنند. این موضوع موجب تشدید رقابت و افزایش قیمت مواد اولیه شده است. به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بررسی وضعیت صنایع پلیمر به عنوان یکی از زیرشاخه‌های صنایع پایین‌دستی پتروشیمی حاکی از آن است که یکی از مشکلات جدی این صنایع کمبود مواد اولیه مورد نیاز آنها است. کمبود مواد اولیه باعث شده است که برای خرید این مواد از بورس کالا، رقابت شدیدی صورت بگیرد که نتیجه این اتفاق، افزایش قابل ملاحظه قیمت مواد اولیه و در نتیجه افزایش قیمت محصول تولیدی خواهد بود. از طرفی حضور گسترده دلالان در بازار بورس برای خرید برخی از مواد اولیه موردنیاز صنایع پلیمر نیز باعث تشدید رقابت بین دلال و تولیدکنندگان واقعی شده است.
یکی از تبعات منفی مداخله دلالان در بازار، افزایش قیمت برخی مواد اولیه تا سقف 100 درصد بالای قیمت فوب صادراتی است که موضوع باعث افزایش قیمت دوبرابری برخی کالاهای موردنیاز مردم در داخل کشور شده است.
در این بین یکی از مواد اولیه‌ای که موردنیاز بنگاه‌ها و کارگاه‌های تولیدی است ماده‌ای به نام «پلی‌پروپیلن» است. پلی‌پروپیلن ماده اولیه برای تولید محصولاتی نظیر بسته‌بندی‌ها، فرش ماشینی و مواردی از این دست است. پلی‌پروپیلن یکی از مشتقات پروپیلن است که این ماده از طریق تبدیل پروپان به پروپیلن در واحدهای بالادست پتروشیمی تولید می‌شود. همچنین امکان تولید پروپیلن از متانول در واحدهای MTP نیز وجود دارد.
در حال حاضر بنگاه‌ها و صنایع پایین‌دستی پتروشیمی با کمبود پلی‌پروپیلن برای تولید محصولاتشان مواجه شده‌اند که این موضوع باعث افزایش قابل ملاحظه قیمت پلی‌پروپیلن و در نتیجه افزایش قیمت برخی محصولات تولیدی از این ماده اولیه شده است. در این مطلب در گفتگو با مهدی پورقاضی، عضو انجمن ملی صنایع پلیمر ایران به بررسی دقیق‌تر دلایل کمبود ماده اولیه پلی‌پروپیلن و افزایش مشتقات پروپیلن و محصولات تولیدی از آنها پرداخته خواهد شد.
مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:
یکی از مواد موردنیاز بنگاه‌های تولیدی در پایین‌دست پتروشیمی‌ها ماده‌ای به نام پلی‌پروپیلن است. لطفا توضیح دهید این ماده اولیه در تولید چه محصولاتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. آیا پلی‌پروپیلن به اندازه نیاز در بورس کالا عرضه می‌شود؟
پلی‌پروپیلن یکی از مواد زیردسته پلی‌الفین‌ها است که مصارف بسیار گسترده‌ای دارد. این ماده در زنجیره‌های پایین دستی در نهایت تبدیل به محصولات مورد نیاز مردم می‌شود. یکی از محصولاتی که مردم با آن آشنایی دارند و از پلی‌پروپیلن تولید می‌شود گونی است.
یعنی برای تولید الیاف‌های گونی در کارگاه‌ها از پلی‌پروپیلن استفاده می‌شود. همچنین از دیگر موادی که از پلی‌پروپیلن تولید می‌شود می‌توان به ظروف یکبار مصرف، بسته‌بندی مواد غذایی و موارد مشابه آن اشاره کرد. در صنعت خودرو بیش از مابقی پلیمرها از پلی‌پروپیلن استفاده می‌شود. همچنین در صنایع نساجی و تولید فرش ماشینی و موکت نیز این ماده کاربرد دارد.
در بازار صنایع پایین‌دستی رقابت شدیدی بین بنگاه‌ها و شرکت‌های تولیدی برای خرید پلی‌پروپیلن وجود دارد که این رقابت شدید باعث افزایش قیمت این ماده اولیه شده است. ولی از دو هفته پیش تا به الان با سقوط قیمت دلار کمی از رقابت برای خرید پلی‌پروپیلن از بورس کالا کاسته شده است، اما هنوز هم این ماده اولیه به دلیل تولید کم واحدهای بالادستی پتروشیمی با رقابت قیمتی در بورس کالا به فروش می‌رسد.
در هفته‌های قبل رقابت برای خرید پلی‌پروپیلن از بورس کالا باعث افزایش قیمت این ماده اولیه تا 112 درصد بالای قیمت فوب نیز شده بود، اما در هفته اخیر این رقم به 48 درصد بالای قیمت فوب(قیمت محصول وارداتی روی عرشه کشتی در مقصد) رسید.
دقت کنید که این افزایش قیمت پلی‌پروپیلن که ماده اولیه بسیاری از صنایع است، در نهایت باعث افزایش قیمت محصولاتی می‌شود که برای مصرف به دست مردم می‌رسد. مثلاً وقتی قیمت این ماده اولیه 112 درصد بالای قیمت فوب است، یعنی قیمت آن دو برابر شده، قطعا قیمت گونی پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف و مواردی از این دست نیز افزایش قابل توجهی خواهند داشت.
چه دلایلی باعث شده است که رقابت شدیدی برای خرید پلی‌پروپیلن از بورس کالا شکل بگیرد؟
پس همانطور که اشاره کردم افزایش قیمت خیلی از کالاهای مصرفی مردم ناشی از افزایش قیمت پلی‌پروپیلن مورد نیاز در صنایع پایین‌دست پتروشیمی‌ها است و این افزایش قیمت نیز ناشی از رقابت شدید بین تولیدکنندگان است، حالا چرا این رقابت این قدر شدید صورت می‌گیرد؛ به دو دلیل، 1- کاهش عرضه پلی‌پروپیلن توسط پتروشیمی در بورس کالا و 2- افزایش تقاضای بنگاه‌های تولیدی برای خرید پلی‌پروپیلن از بورس کالا.
افزایش تقاضای پلی‌پروپیلن ناشی ظرفیت‌های کاذبی است که توسط وزارت صمت به آنها پروانه تولید داده شده است؛ یعنی تعداد زیادی از افرادی که هم اکنون از وزارت صمت مجوز خرید پلی‌پروپیلن از بورس کالا را دارند اصلاً تولیدکننده نیستند بلکه در این بازار دلالی می‌کنند.
در نتیجه حضور این تولیدکننده‌نماها یا دلالان در این بازار باعث تشدید رقابت و افزایش قیمت‌ها شده است. در این فرایند معیوب مقدار زیادی از مواد اولیه (پلی‌پروپیلن) به جای این که در اختیار تولیدکنندگان واقعی قرار گیرد، به دلالان می‌رسد و آنها نیز این مواد اولیه را در بازار آزاد با قیمت‌های بالا به تولیدکنندگان می‌فروشند.
البته علیرغم افزایش تقاضای کاذب برای خرید پلی‌پروپیلن، عرضه این ماده در بورس کالا نیز نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است. پتروشیمی‌ها حدود 5 تا 10 درصد از میزان عرضه پلی‌پروپیلن تولیدی خود در بورس کالا را کاهش داده‌اند که این موضوع دلایل مختلفی دارد.
شاید ترجیح پتروشیمی‌ها این باشد که پلی‌پروپیلن را به صورت مستقیم در بورس کالا عرضه نکنند و به شکل غیرمستقیم وارد این بازار کنند. به طور کلی دلیل اصلی افزایش قیمت پلی‌پروپیلن، افزایش تقاضا است و کاهش 5 الی 10 درصدی عرضه این ماده در بورس کالا تأثیر زیادی بر افزایش قیمت آن نداشته است و باید فکری به حال تقاضای کاذب دلالان برای خرید این ماده از بورس کالا شود.
افزایش قیمت محصولات تولیدی از پلی‌پروپیلن به دلیل تحریم‌های آ‌مریکا نیست، بلکه همان طور که اشاره کردم، ریشه اصلی مشکل در داخل کشور بوده و ناشی از تعیین سهمیه‌های غیرمنطقی توسط وزارت صمت برای شرکت‌هایی است که اصلاً تولیدکننده نیستند. از طرفی پتروشیمی‌ها نیز باید کف عرضه مشخص شده برای پلی‌پروپیلن در بورس کالا عرضه کنند که در حال حاضر این کار صورت نمی‌گیرد.
اشاره کردید که یکی از دلایل ایجاد رقابت کم بودن تولید و عرضه پلی‌پروپیلن در بورس کالا است. برای حل این مشکل چه راهکاری را پیشنهاد می‌دهید؟
شرکت ملی صنایع پتروشیمی باید برای تولید پلی‌پروپیلن مورد نیاز واحدهای پایین‌دستی برنامه‌ریزی کند، یعنی باید اقدام به احداث واحدهای پتروشیمی کند که محصول آنها پلی‌پروپیلن است. احداث این پتروشیمی‌ها توجیه اقتصادی دارد، اما برای هدایت سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری برای احداث پتروشیمی‌های تولیدکننده پلی‌پروپیلن، شرکت ملی صنایع پتروشیمی باید امنیت و اعتماد لازم را برای سرمایه‌گذاران فراهم کند. به هر حال در شرایط بی‌ثباتی اقتصاد ریسک سرمایه‌گذاری در بخش تولید افزایش می‌یابد و این ریسک باید توسط سیاست‌گذار پوشش داده شود.
در حال حاضر ظرفیت تولید متانول و اوره و آمونیاک خیلی بیشتر از نیاز داخل است و کسانی که الان برای احداث واحدهای متانولی سرمایه‌گذاری کرده‌اند به دنبال صادرات این محصولات هستند و سیاست‌گذار یعنی شرکت ملی صنایع پتروشیمی باید به گونه‌ای سیاست‌گذاری کند که به جای جذب سرمایه برای احداث واحدهای متانولی، این سرمایه برای احداث واحدهای تولیدکننده پروپیلن مورد استفاده قرار گیرد .
از طرفی امکان تبدیل متانول مازاد در کشور به پروپیلن در واحدهای MTP وجود دارد و می‌توان با تبدیل متانول به پروپیلن و سپس تبدیل پروپیلن به پلی‌پروپیلن، تولید و عرضه این ماده اولیه که موردنیاز بنگاه‌های تولیدی است را افزایش داد. ولی خب، متأسفانه سیاست فعلی شرکت ملی صنایع پتروشیمی به این موضوع متمرکز نبوده است و سیاست این بوده که روی تولیدات ساده‌تری با احداث واحدهای متانولی سرمایه‌گذاری صورت بگیرد و اتفاقا مشکل اصلی کمبود تولید پلی‌پروپیلن در کشور از همین سیاست ناقص ناشی می‌شود.
پس تا به اینجای کار عرض کردم که یکی از دلایل اصلی گرانی برخی محصولات از جمله گونی، انواع بسته‌بندی، ظروف یکبار مصرف، موکت، فرش ماشینی و مواردی از این دست مربوط به افزایش قیمت مواد اولیه آنها (پلی‌پروپیلن) است که این افزایش قیمت مواد اولیه ناشی از وجود رقابت شدید برای خرید آن از بورس کالا است.
این رقابت شدید ناشی از کاهش عرضه و افزایش تقاضا برای خرید این ماده اولیه است که بین این دو گزینه، وزن اصلی مربوط به افزایش تقاضای ناشی از حضور دلالان و تولیدکننده‌نماها برای خرید پلی‌پروپیلن از بورس کالاست.
برای جلوگیری از حضور دلالان در بورس کالا برای خرید پلی‌پروپیلن چه پیشنهادی دارید؟
برای جلوگیری از حضور دلالان و خرید مواد اولیه توسط آنها و حذف تقاضای کاذب باید سامانه بهین‌یاب در وزارت صمت در تعیین سهمیه‌های خرید متقاضیان تجدیدنظر کند، زیرا تعداد زیادی از این متقاضیان شرکت‌های کاغذی دارند و واقعا تولیدکننده نیستند. در حال حاضر قرار است این سامانه بر اساس میزان خرید پلی‌پروپیلن در سال‌های گذشته سهمیه‌های واحدهای تولیدی (واقعی و کاغذی) را تعیین کند که این موضوع مشکلی را حل نمی‌کند، زیرا در سال‌های گذشته هم واحدهای تولیدی واقعی و هم تولیدکننده نماها خریدار این محصول از بورس کالا بوده‌اند و این اقدام تکرار اشتباهات گذشته است.
به نظر بنده این سهمیه‌ها باید برمبنای فروش واقعی بنگاه‌ها تعیین شود، نه میزان خرید آنها. در این صورت می‌توان به راحتی تولیدکننده نماها و دلالان را از پروسه خرید پلی‌پروپیلن از بورس کالا حذف کرد. اخیراً هم طرحی به نام طرح افق در وزارت صمت برای حل این مشکل در حال اجرا است. در این طرح ملاک تعیین سهمیه پلی‌پروپیلن برای واحدهای تولیدی باید بر اساس میزان مالیات بر ارزش افزوده این واحدها باشد.
مالیات بر ارزش افزوده نشان می‌دهد که هر بنگاه تولیدی چه میزان تولید داشته است و بدین صورت به چه میزان پلی‌پروپیلن برای این تولید نیاز است. در نتیجه اگر طرح افق برای بازبینی و اصلاح سهمیه پلی‌پروپیلن واحدهای تولیدی بر اساس اطلاعات موجود در سامانه مالیاتی اقدام کنند، به راحتی می‌توان تقاضای کاذب در این حوزه را از بین برد. در نتیجه رقابت شدید برای خرید این محصول از بورس کالا از بین می‌رود و قیمت پلی‌پروپیلن کاهش می‌یابد و در انتها محصولی که از پلی‌پروپیلن تولید شده و به دست مردم می‌رسد قیمت کمتری خواهد داشت.
یکی از مشتقات پروپیلن، سوپرجاذب‌ها هستند که در تولید پوشک بچه مورد استفاده قرار می‌گیرند. الان قیمت پوشک هم خیلی افزایش یافته است. دلیل این افزایش قیمت چیست؟
یکی از مشتقات پروپیلن SAP یا سوپرجاذب‌ها هستند که از پلی‌پروپیلن و یک افزودنی اکسید کلسیم تولید می‌شود. سوپرجاذب‌ها در تهیه پوشک بچه مورد استفاده قرار می‌گیرد و اتفاقا دلیل افزایش قیمت پوشک نیز ناشی از افزایش قیمت مشتقات پروپیلن مثل سوپرجاذب‌ها است. در تولید پوشک نوعی افزودنی، مورد نیاز صنایع تولیدکننده است که این افزودنی جاذب رطوبت بوده و هم اکنون نیاز کشور به این افزودنی از طریق واردات تأمین می‌شود.
واردات این افزودنی نیز در ماه‌های اخیر بسیار سخت شده و قیمت این ماده به شدت افزایش یافته است. در نتیجه با افزایش قیمت افزودنی اکسید کلسیم قیمت سوپرجاذب‌ها یا SAP افزایش می‌یابد و در نتیجه قیمت پوشاک نیز به صورت قابل توجهی افزایش یافته است.
امکان تولید افزودنی سوپر جذاب در داخل کشور وجود دارد؟ به هر حال باید فکری برای حل این مشکل کرد.
پورقاضی: امکان تولید این ماده افزودنی که هم اکنون از خارج از کشور وارد می‌شود وجود دارد و ما می‌توانیم این ماده را خودمان تولید کنیم. ولی متأسفانه سیاست‌گذاری‌ها به گونه‌ای نبوده است که پتروشیمی‌ها به سمت تولید این ماده افزودنی حرکت کنند. تکنولوژی تولید این ماده خیلی هم پیچیده نیست و اگر انگیزه لازم ایجاد شود، پتروشیمی‌ها می‌توانند برای تولید این ماده اقدام کنند و در این صورت با کاهش قیمت مواد اولیه موردنیاز صنایع پوشاک قیمت این محصول نیز کاهش می‌یابد.